HENRYK GOŁKA
Wrocław
Budowa termoregulatora
Wykaz potrzebnych części:
oporniki
1/ 30 k – 2 szt.
2/ 4,7 k – 3 szt.
3/ 1,6 k – 1 szt.
4/ 1,0 k – 1 szt.
potencjometry
5/ 30 k – 1 szt.
6/ 1,5-3 k – 1 szt.
diody
7/ DOG 55-57 – 2 szt.
8/ DZG 2 /XX/ – 2 szt. |
tranzystory
9/ TG-3a lub TG-5 – 2 szt.
10/ TG-50 – 1 szt.
elektrolity
11/ 5-10 F/4V – 1 szt.
12/ 100 F/15V /XX/ – 1 szt.
13/ 500 F/15V /XX/ – 1 szt.
. przekaźnik
14/ MT – 6 – 1 szt.
/oporność cewki ok.300/ |
czujnik
15/ termistor -1szt.
/oporność ok.5k w temp.
20°C i zmianie oporu
ok. 5% na 1°C/
16/ grzałka – 1 szt.
/moc max. 60W/
17/ transformator dzwonkowy /XX/ |
Na wstępie zaznaczyć należy, że montaż należy przeprowadzić zgodnie ze wszystkimi zaleceniami stosowanymi przy pracy z tranzystorami, gdyż można je bardzo łatwo uszkodzić, a nawet zniszczyć.
Układ najlepiej zmontować na mostkach lub na płytce z tekstolitu lub bakelitu, przygotowanej według rys.1. W jednym z rogów tej płytki należy wyciąć dwa prostokątne otwory tak, by można w nich było mocować cokół przekaźnika. W wywiercone otwory o średnicy 0,5 – 0,75 mm, włożyć drut miedziany o odpowiedniej średnicy, o długości 25 mm, wygięty w kształcie litery U. Po włożeniu i zaciśnięciu, zalutować w miejscu oznaczonym strzałką /rys.2/.
Zasilanie – I wersja
Termoregulator można zasilać za pomocą płaskich bateryjek 4,5 V podłączonych w ten sposób, że dwie bateryjki połączone szeregowo załącza się odpowiednimi biegunami do zacisków „C” i „D”, a trzecią bateryjkę podłącza się do zacisków „A” i „B” /rys.3/. Należy przestrzegać podanej kolejności i prawidłowości podłączania, zgodnie z oznaczeniami na rys.3. Ta wersja zasilania pozwala na około trzy miesięczną pracę urządzenia, po czym bateryjki należy wymienić na nowe. Części oznaczone w spisie części dwoma gwiazdkami /xx/ nie będą potrzebne i nie należy ich kupować.
Zasilanie – II wersja
Schemat ideowy tego rozwiązania podany jest na rysunku 4. Transformator dzwonkowy należy przystosować w ten sposób, ze środkowe wyjście uzwojenia wtórnego należy rozdzielić, co pozwoli na uzyskanie dwóch niezależnych napięć.
Termoregulator
Montaż termoregulatora przeprowadzić należy na przygotowanej uprzednio płytce, posługując się schematem podanym na rysunku 3. Po wykonaniu montażu należy sprawdzić jeszcze raz prawidłowość połączeń, a następnie w miejsce oznaczone X na rys.3 włączyć miliamperomierz. Podłączyć zasilanie zaczynając od pkt. „C” i „D”. Natężenie prądu nie może być większe niż 48 mA. Montaż został dobrze przeprowadzony i układ jest sprawny, jeżeli za pomocą potencjometrów R4 i R5, uzyska się skokowe zmiany natężenia prądu w zależności od położenia potencjometru R4. Przekaźnik powinien już działać. Prąd winien zmieniać się w granicach od ok. 8 mA do ok. 48 mA.
Kalibracja -termoregulatora
Kalibrację przeprowadzić należy w sposób następujący: potencjometr R4 ustawić w położeniu środkowym, czujnik zanurzyć w wodzie o temperaturze takiej, jaka będzie najczęściej stosowana /np. 24°C/ i potencjometrem R5 doprowadzić układ do stanu równowagi /do zadziałania przekaźnika/. Styki przekaźnika powinny być zwarte, gdyby były rozwarte, potencjometr R5 należy minimalnie cofnąć do ponownego zadziałania przekaźnika. Po wykonaniu tych czynności, potencjometr R5 należy zablokować i już nie przestawiać go. Po zaznaczeniu tego punktu na skali umieszczonej na gałce potencjometru R4 , obniżyć temperaturę wody o ok. 3°C i potencjometrem R4 zrównoważyć układ /zadziałanie przekaźnika/. Ten punkt również zaznaczyć na skali potencjometru. Przestawić potencjometr R4 w przeciwne skrajne położenie i powoli podnosić temperaturę wody aż do ponownego zadziałania przekaźnika. Odczytaną z termometru temperaturę zaznaczyć na skali. Otrzymane odcinki na skali należy podzielić na takie części, by jedna część odpowiadała 1°C. Robocze styki przekaźnika połączyć równolegle i dopiero wtedy podłączyć grzałkę zgodnie z rysunkiem 5. Jako bezpiecznik można zastosować żarówkę bezpiecznikową z radia 6,3 V, 0,3 A. Moc grzałki nie może być większa niż 60 W es względu na styki przekaźnika, które przy większym prądzie łatwo ulegną zniszczeniu. Grzałka powinna być dobrze izolowana, by uniknąć oddziaływania prądu zmiennego na czujnik.
Po wykonaniu wszystkich połączeń cały układ należy jeszcze raz sprawdzić na poprawność działania i kalibracji skali. W tym celu, w małym naczyniu z wodą umieścić należy czujnik, grzałkę i termometr, potencjometr R4 ustawić na żądaną temperaturę. Przekaźnik powinien wyłączyć grzałkę po osiągnięciu właściwej temperatury. Podobną czynność należy wykonać dla kilku innych punktów skali. Przy prawidłowym wykonaniu wszystkich czynności układ powinien reagować na zmiany temperatury rzędu 0,3°C i z taką dokładnością utrzymywać temperaturę, w akwarium.
Od siebie pragnę dodać, że taki termoregulator skonstruowałem i pracuje on w sposób niezawodny. Wszystkim majsterkowiczom życzę powodzenia.
Tm = termistor
T1 = TG 5
T2 = TG 5
T3 = TG 50
D1 = DOG 57
D2 = DOG 57
C1 = 5 – 10 F
R1, R2, R3 = 4,7 k / 0,25 W
R4 = potencjometr 1,5 – 3 k
R5 = potencjometr 25 – 30 k
R6 = 30 k
R7 = 1,6 k
R8 = 30 k
R9 = 1,0 k
OD REDAKCJI. Zasięgnęliśmy opinii, w sprawie przedstawionej w powyższym artykule, u eksperta kol. inż. A.Ryszki. A oto jego opinia: Miłośnicy akwarystyki mogą mieć kłopoty ze zdobyciem niektórych elementów zaproponowanych przez autora. Najtrudniej nabyć nożna przekaźnik MTb /należałoby go zastąpić przekaźnikiem teletechnicznym używanym w centralach telefonicznych z tzw. wzmocnionymi stykami/ oraz termistor w w/w oporności. Sądzę, te zasilanie według wersji I za pomocą płaskich baterii może być nieekonomiczne ze względu na zbyt krótki ich żywot, szczególnie przy częstym załączaniu grzałki w niskich temperaturach pomieszczenia /pobór prądu według autora wynosi wówczas 48 mA, bateria płaska ma natomiast pojemność ok. 1Ah, co daje czas pracy około 40 godzin/.
|