Drobne rybki z terytorium Mongolskiej Republiki Ludowej
nadające się do hodowli w akwarium środowiskowym
(krótki opis cech charakterystycznych i sposobu życia).
Akwarystyka w Mongolii stanowi właściwie zupełnie nową dziedzinę zainteresowań nielicznych jeszcze miłośników. Tym niemniej trudna do określenia liczba zapaleńców pasjonuje się hodowlą rybek akwaryjnych. Oczywiście w większej mierze hodowane są rybki znane nam z naszych akwariów. Trafiły one do Ułan Bator wraz ze sprzętem głównie z Moskwy, Irkucka bądź Ułan Ude. Z uwagi na trudne warunki w terenie, rozwój akwarystyki poza Ułan Bator jest raczej minimalny. Ostatnio tylko czynione są próby zainteresowania szczególnie młodzieży szkolnej, miejscową fauną środowiska wodnego dla prowadzenia jej hodowli w akwariach bądź też terrariach Należy nadmienić, że już przed rewolucją mongolską w 1921 r. głównie w bogatych domach feudalnych możnowładców Mongolii, popularne było hodowanie złotych rybek za sprawą tradycji chińskiej. Bliższe szczegóły na ten temat nie są jednak znane. W Mongolii rodzima ichtiofauna jest stosunkowo bogata. Aktualnie znanych jest 76 gatunków ryb (z tego około 40 o znaczeniu przemysłowym). Najbardziej szanowanym i poważanym akwarystą w MRL jest kierownik katedry ichtiologii w Mongolskim Uniwersytecie Państwowym w Ułan Bator – prof. Anudaryn DASZDORDŻ. Dzięki jego wiedzy i doświadczeniu, a także szerokiemu zainteresowaniu akwarystycznemu mogę podzielić się tymi uwagami związanymi z przydatną dla celów akwarystycznych ichtiofauną Mongolii. Warto odnotować, iż prof. A. Daszdordż gotów jest zaprezentować na zbliżającej się międzynarodowej wystawie akwarystycznej w Chorzowie, w 1974 r. niektóre hodowane przez siebie rybki miejscowe. Ja sam korzystając z uprzejmości profesora mogłem rozpocząć hodowlę rybek z rodzaju strzebla (por. pozycja 3). Muszę przy tym podkreślić, iż są one wdzięcznym obiektem obserwacji z uwagi na ich ruchliwość, piękne kształty i niewielkie wymagania.
Rodzaj: Różanka – Rhodeus Agassiz.
1. Różanka zwyczajna – Rhodeus sericeus (Pallas).
Cechy charakterystyczne: Ciało stosunkowo wysokie, łuska (30-40 poprzecznych rzędów) dość duża. Niepełna linia boczna z 4-8 łusek. Długość płetwy grzbietowej równa długości płetwy odbytowej. Płetwa odbytowa zaczyna się pod grzbietową, składa się z 8-10 rozgałęzionych promieni. Ubarwienie złociste. Mniej więcej od połowy ciała w kierunku ku ogonowi biegnie cienki, rozszerzający się ciemny pasek. Otrzewna – czarna. Przewód pokarmowy parę razy przewyższa długość ciała, która dochodzi do 10 cm. Sposób życia: Preferuje wolno płynące i stojące wody. Dojrzałość płciową osiąga w 2-gim roku życia, mając długość 3 cm lub trochę więcej. W czasie rozmnażania się u samicy wyrasta długie podkładełko jajowe. Tarło racjonowane. Samica wprowadza swoje podkładełko jajowe do wnętrza mięczaka (Mollusca) z rodzajów Anodonta (A. complanata, A. cygnea, A. piscinalis, A. anatina lub A. cellensis) albo perłopławu Nodularia lub Lanceolaria żyjących w basenie Amuru. Samiec wypuszcza obłoczek spermy, która jest wsysana przez syfon wpustowy wody do jamy skrzelowej mięczaka, gdzie następuje zapłodnienie i dalszy rozwój ikry. Płodność 220-290 szt. ziarenek ikry. Odżywia się poroślami, głównie jednokomórkowymi glonami. Może posiadać znaczenie jako pokarm dla zwierząt terraryjnych (żółwie wodne).
Cechy charakterystyczne; Ciało stosunkowo wysokie. Linia boczna pełna. Grzebiet zielonawo-szary, boki złociste z zielonym odblaskiem i czarnymi drobnymi punktami. Płetwa grzbietowa i ogonowa zielonawo-szara, brzuszne i odbytowa – żółtawe, czasami czerwonawe. Tęczówka oka złocista. Długość do 10 cm. Sposób życia: Ryba żyjąca w jeziorach. Tarło racjonowane. Ikrę składa na rośliny w maju – czerwcu. Żywi się glonami i larwami owadów.
3. Strzebla potokowa – Phoxinus phoxinus (L).
Cechy charakterystyczne: Linia boczna niepełna lub przerywana. Na brzuchu brak łuski. Ubarwienie pstre, na bokach duże plamny o nieokreślonym rysunku, czasami zlewającym się w podłużny pasek. W czasie tarła plamy u samców stają się bardziej wyraźne, kąciki pyska malinowo-czerwone, brzuszek czerwony; górny brzeg pokryw skrzelowych, nasady płetw piersiowych, brzusznych i odbytowej jasnobiałe. Za pokrywami skrzelowymi pojawia się żółty pigment, a na ciemieniu nabłonkowa wypukłość (guzek). U samic ubarwienie tarliskowe mniej wyraziste. Młodzież posiada czarny paseczek wzdłuż ciała. Długość ryb 10-12 cm. Sposób życia: Przebywa w chłodnych czystych rzekach i strumykach o dnie piaszczystym lub kamienistym. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 1-2 lat. Tarło racjonowane od kwietnia do lipca na płyciznach. Ikra przykleja się do dolnych powierzchni kamieni. Płodność 0,7-1 tys. ziarenek ikry. Żywi się glonami, wodnymi bezkręgowcami, owadami, które wpadły do wody. Żyje do 5 lat.
Cechy charakterystyczne: Linia boczna pełna. Po bokach ciała jasne pasmo lub rzadko rozrzucone czarne plamki. Długość ciała 17,5-20 cm, ale najczęściej 10 cm. Sposób życia: Lubi szybko płynące chłodne rzeki. Tarło wiosną, racjonowane. Żywi się owadami, maleńkimi rybkami i ikrą łososiowatych.
Rodzaj: Kiełbie – Gobio Cuvier,
5. Kiełb Sołdatowa – Gobio soldatovi Berg.
Cechy charakterystyczne: W porównaniu z pieskarem zwyczajnym, który dochodzi do długości 22 cm, ciało ma bardziej wysokie, liczba łusek w linii bocznej mniejsza niż 43, wąsy krótkie. Grzbiet brązowo-szary, boki jasne, na granicy grzbietu i boków szeroki ciemny pasek. Płetwa grzbietowa i ogonowa z ciemnymi plamami, płetwy parzyste i odbytowa zazwyczaj bez plamek. Długość do 12 cm. Sposób życia: Ryba gromadna. Występuje w jeziorach i zalewach. Zaczyna rozmnażać się w wieku 2 lat przy długości ciała około 5 cm, Tarło racjonowane w czerwcu – lipcu. Żywi się głównie owadami.
Cechy charakterystyczne: Pysk na dole, bez wąsów. Środkowa część dolnej szczęki ma wygląd ostro łukowaty, z przodu zaostrzony. Łuska dosyć duża, w linii bocznej 43, kolor złocisty, grzbiet ciemniejszy, po bokach rozrzucone ciemne plamy. Młode rybki mają wzdłuż ciała ciemny pasek. W czasie tarła dolna część głowy, ciało od nasady płetw piersiowych, tylna część płytek skrzelowych, łuski skrzelowe oraz płetwy brzuszne i odbytowa – pomarańczowe, brzuch srebrzysto-różowy, pod oczyma i w okolicy przedniej części pokryw skrzelowych – zrogowaciałe wypukłości, samice mają małe pokładełko jajowe. Długość ciała do 11 cm, waga do 14 g. Sposób życia: Ryba spotykana w korytach i odnogach rzek oraz jeziorach. Dojrzałość płciową osiąga w 3 roku życia przy długości ponad 6 cm. Ikra duża. żółto-różowa. Tarło racjonowane w czerwcu – lipcu. Samica składa niedużą ilość ikry w szczeliny między kamieniami, a prawdopodobnie także w muszelki mięczaków. Młode rybki trzymają się w ławicach rybek innych rodzajów, mających taki sam ciemny pasek wzdłuż ciała (strzebla, wiadysławia).
Cechy charakteryczne: Pysk na dole, po bokach krótkie wąsy. Łuska dosyć duża w linii bocznej nie więcej niż 44 szt, ciało jasne, z lekka żółtawe, plamy po bokach poziomo wydłużone. Płetwy bez plamek. Długość około 10 cm. Sposób życia: Żyje w korytach rzek, rzadziej w jeziorach. Rozmnaża się poczynając od 2 roku życia, przy długości 4 cm. Tarło przy temperaturze wody 20°C i wyżej. Żywi się drobnymi bezkręgowcami dennymi i glonami.
Rodzaj: Władysława – Ladislavia Dybowski.
8. Władysława Taczanowskiego – Ladislavia taczanowskii Dybowski.
Cechy charakterystyczne: Pysk na dole w postaci poprzecznej szczeliny. dolna szczęka zaostrzona. Wąsy ledwo widoczne. Ubarwienie brązowe lub zielonawo-szare. Łuska na grzbiecie i bokach z ciemnymi otoczkami. Samce w czasie tarła mają czerwone brzeżne promienie płetw brzusznych i płetwy odbytowej. Długość do 13 cm, waga do 12 g. Sposób życia: Pospolita w dopływach i korytach górnego biegu rzek. Dojrzałość płciową osiąga w 3 roku życia, przy długości ponad 5 cm. Tarło racjonowane ped koniec czerwca i w lipcu. Ikra prawdopodobnie składana jest na kamienistych płyciznach Żywi się dennymi glonami i roślinami oraz częściowo drobnymi bezkręgowcami.
Rodzaj: Piskorze – Misgurnus Lacepede.
9. Piskorz – Misgurnus fossilis (L).
Cechy charakterystyczne: Wydłużone i spłaszczone z boków ciało, prawie jednakowej wysokości na całej długości, pokryte drobną dobrze widoczną łuską. Wąsów 10, w tym 4 na górnej szczęce (na końcu pyska), 2 w kątach gęby, 4 na dolnej szczęce (ostatnie małe i stanowią odrostki dolnej wargi). Podstawowy kolor żółty lub żółto-szary, na całym ciele rozrzucone drobne ciemne plamy. Z boków od oczu do nasady płetwy ogonowej szeroki ciemny pasek, nad nim i pod nim po wąskim czarnym pasku. Długość ciała do 25 cm. Sposób życia: Przebywa w błotnistych zatokach, ślepych odnogach, jeziorach i stawach o mulistym dnie: może zarywać się w muł. Rozmnaża się wiosną, od końca kwietnia do czerwca. Płodność 100-150 tys. ziaren ikry. Ikrę składa wśród roślinności. U wykluwających się larw rozwijają się zewnętrzne skrzela (długie nitkowate wyrostki), oplecione gęstą siecią naczyń krwionośnych. Przy małej zawartości tlenu w wodzie ryba może przestawić się na oddychanie powietrzem; dla dokonania tego podnosi się ona do powierzchni wody i łyka powietrze, wydając przy tym charakterystyczny pisk; pęcherzyk powietrza przechodzi poprzez jelita, w którego trzeciej końcowej części znajdują się mocne rozgałęzione naczynia krwionośne, gdzie tlen przenika do krwi. Żywi się zwierzętami dennymi.
Rodzaj: Koza, Kózka – Cobitis L.
10. Kózka zwyczajna – Cobitis taenia L.
Cechy charakterystyczne: nieduża ryba w formie taśmy, pokryta bardzo drobną łuską. Pod okiem rozkładany dwudzielny kolec. Wąsów 6, w tym 4 na końcu pyska i 2 w kącikach. Płetwa ogonowa bez wycięcia. Ciało jasno-żółte, po bokach szereg dużych ciemno-brunatnych plam, czasami w postaci szerokiego paska. Ponad tymi plamami rozmieszczone są nieregularnego kształtu brązowe plamki, większe z nich tworzą przerywany podłużny pas. Z góry u nasady płetwy ogonowej wyraźna ciemna plama. Tylna, wolna część pęcherza pławnego ledwo widoczna. Długość do 12 cm. Sposób życia: Wybiera powoli płynące i stojące wody, trzyma się płycizn. Łatwo zakopuje się w piasek. Czasami wisi zgięta w skupiskach roślin. Dojrzałość płciową osiąga przy długości 5-6 cm. Tarło racjonowane w czerwcu – lipcu, przy temperaturze wody około 20°C. Ikrę składa wśród nitkowatych zielonych glonów: tam też trzymają się wyklute larwy, które mają zewnętrzne skrzela. Larwy żywią się drobnymi skorupiakami, dorosłe okazy – dennymi bezkręgowcami
Niektóre z opisanych powyżej rybek mogą być dla nas również z tego względu interesujące, że ich odkrycie zawdzięczamy polskim badaczom Syberii i Dalekiego Wschodu. Wymienione rybki w akwariach rozwijają się względnie dobrze w wodzie chłodnej, czystej i dobrze przewietrzanej. Nie wszystkie wymagają określonej roślinności. Karmione mogą być również pokarmem suchym, lecz lepszy jest pokarm żywy (dafnia, tubifex). W Mongolii w małym stopniu znane są tajemnice akwaryjnego rozmnażania tych ryb; po prostu w dowolnej ilości można je łowić w przyrodzie. Czynią tak np. tutejsi ichtiolodzy dla celów badawczych. Oczywiście, w niniejszej informacji opisano jedynie niektóre gatunki ryb spotykane w wodach Mongolii. Kierowano się przy tym głównie rozmiarami ryb i niezbyt skomplikowanym procesem hodowli, co nie wyczerpuje tematu. Własne obserwacje i doświadczenia autora w tym zakresie pozwolą może w przyszłości na pełniejsze ich przedstawienie. Starano się jednak zasygnalizować, istniejące możliwości, bowiem wspomniane rybki z Mongolii też mogą być egzotyczne dla akwarystów, choć są może mniej kolorowo ubarwione, jak ryby z innych regionów świata. Udział mongolskich akwarystów w międzynarodowej wystawie w Chorzowie może przybliżyć tamtejsze ryby miłośników akwarium w Polsce.
Rysunki w tekście A. Moj
OD REDAKCJI:
Wśród gatunków opisanych przez autora artykułu znajdują się także gatunki ryb występujące na terenie Polski. Należy zwrócić uwagę na szerokie rozsiedlenie tych gatunków na terenie Euroazji. Należą tu: różanka, strzebla przekopowa, strzebla potokowa, piskorz i koza.