MUZEUM OCEANOGRAFICZNE I AKWARIUM MORSKIE
MIR w GDYNI
Medal wybity z okazji 50 lat
Badań Naukowych w Polskim
Rybołówstwie Morskim.
Z okazji 50-letnich Polskich Badań na morzu, które zapoczątkowane zostały w 1921 r. w Morskim Laboratorium Rybackim w Helu, otwarte zostało w czerwcu 1971 r. Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie w Gdyni. Zainteresowanie tym obiektem sięga okresu międzywojennego, kiedy to w 1938 r. wybudowany został gmach Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni. Wykończenie segmentu przeznaczonego na Muzeum i Akwarium przerwane zostało wybuchem II wojny światowej. Pierwsze lata powojenne to przede wszystkim odbudowa przemysłu, domów mieszkalnych i innych obiektów niezbędnych dla zapewnienia prawidłowego rozwoju kraju. W tym aspekcie wykończenie, a ściślej całkowite zmodernizowanie i unowocześnienie założeń budowlano-montażowych wymagało opracowania nowych projektów technologicznych. Po przezwyciężeniu licznych trudności projektowych, finansowych, wykonawczych, rozpoczęto w 1968 r. prace wykończeniowe gmachu Muzeum i Akwarium. Muzeum i Akwarium stanowi oddzielną część budynku Morskiego Instytutu Rybackiego. Segment zabudowań obejmuje poza salami ekspozycyjnymi, całkowite zaplecze technologiczno-techniczne, oraz salę odczytową, przystosowaną do projekcji filmów (35 mm i 16 mm). Podstawową działalnością Muzeum i Akwarium jest prowadzenie prac naukowo-badawczych z zakresu hydrobiologii doświadczalnej (etologii, fizjologii, biochemii, embriologii, bioniki). Z tych względów prace badawcze Muzeum i Akwarium włączone zostały do programu zadań Instytutu. Drugim ważnym zadaniem Muzeum Oceanograficznego i Akwarium Morskiego jest szeroko ujęta popularyzacja wiedzy o morzu. Morski Instytut Rybacki, jako jedyna placówka naukowa zajmująca się od 50 lat badaniami z dziedziny biologii morza i techniki rybackiej ma obowiązek informowania szerokiego ogółu społeczeństwa o bieżących zagadnieniach z dziedziny oceanografii i rybołówstwa morskiego. Ekspozycja w muzeum typu przyrodniczego jest zadaniem bardzo skomplikowanym. Różnorodność techniki koserwatorskiej powoduje, że wystawa taka nie jest pod względem technicznym jednolita. Rozmaitość okazów biologicznych wymaga różnego sposobu ich eksponowania, a wiele z nich musi być dla tych celów specjalnie spreparowanych. Do szczególnie efektownych metod pokazu, a zarazem wartościowych pod względem naukowo-dydaktycznym, należy tworzenie tzw. dioramy, czyli grupy zwierząt i roślin na tle ich naturalnego otoczenia.
Instytut morski
Z tych względów ekspozycja Muzeum przedstawiona jest w czterech rozwiązaniach: 1 – panoramach, 2 – dioramach, 3 – panneau, 4 – gablotach. Wszystkie wyżej wymienione rozwiązania wystawowe rozmieszczone zostały. a – główna sala muzealna – II kondygnacja o pow. 500 m² b – rotunda II kondygnacja o pow. 120 m² c – rotunda III kondygnacja o pow. 120 m² d – hall I, II, III kondygnacja o pow. 300 m². Ściśle z Muzeum związane jest Akwarium Morskie, którego kolekcję żywej fauny morskiej uzupełnia ekspozycja poszczególnych wystaw muzealnych. Wymogi dydaktyczno-naukowe, oraz możliwości uzupełnienia kolekcji zwierzęcych określa konieczność dostosowania basenów akwarialnych do stałych zmian obsady. Z tych względów dysponujemy następującymi działami: a) dział zwierząt zalewowych tropikalnych; b) dział zwierząt bałtyckich; c) dział zwierząt oceanicznych tropikalnych; d) dział zwierząt oceanicznych borealnych; e) dział gadów morskich. Dzięki odpowiednim rozwiązaniom technicznym, istnieje możliwość powiększania lub zmniejszania ilości basenów w obrębie wszystkich działów. Manipulacjom tym odpowiadać będzie właściwe podłączenie zbiorników układów wody akwarialnej, a w przypadku powiększenia ilości działów, zastosowanie obiegu indywidualnego. To ostatnie rozwiązanie umożliwia prowadzenie obserwacji i badań doświadczalnych nad zwierzętami morskimi. Ekspozycja akwarialna obejmuje następujące pomieszczenia: 1 – główna sala akwarialna I kondygnacja 2 – rotunda I kondygnacja 3 – rotunda parter , 4 – hali parter i I kondygnacja. Wielkość basenów, ich kształty, zaprojektowano w ten sposób, aby zwiedzający wchodząc do sali głównej mieli wrażenie, że znajdują sią wewnątrz podwodnego pojazdu. Uzyskano ten efekt dzięki zastosowaniu wyjątkowo dużych ekranów szklanych, które sięgają w największych basenach od posadzki aż po sufit (2,5 m wysokości). W sali tej, jak w obu rotundach i halach znajdują się łącznie 53 baseny akwarialne o ogólnej objętości 800 m3 wody. Wystrój (dekoracja) akwariów dostosowany został do wymogów ekologicznych zwierząt hodowlanych. W rotundzie, na parterze, zlokalizowane są baseny dla gadów morskich. Tutaj mieści się największy basen o pojemności 5.000 l, który wkomponowany został w układ roślin tropikalnych (liany, palmy).
Woda oceaniczna borealna
Woda oceaniczna tropikalna
A – zbiornik dozujący,
B – zbiornik wystawowy,
C – zbiornik-osadnik,
D – filtr żwirowo-piaskowy,
E – zbiornik główny,
F – agregat chłodniczy,
P – pompa cyrkulacyjna.
W celu utrzymania na odpowiednim poziomie całej ekspozycji muzealnej, jak też akwarialnej, niezbędne jest odpowiednie zaplecze techniczne. Z tych względów zaprojektowane zostały następujące pracownie i pomieszczenia.
Dla celów muzealnych przewidziano preparatornię wyposażoną w stoły sekcyjne, baseny do maceracji, digestorium i inne akcesoria niezbędne do prac konserwatorskich. Z preparatornią związany jest podręczny magazyn na pomocnicze materiały np. szkło, gips, chemikalia itp.
Do zbiorów naukowych z zakresu fauny i flory morskiej wydzielono oddzielne pomieszczenie o powierzchni 300 m². Przechowuje się tutaj materiały biologiczne, które stanowią dla każdego muzeum najcenniejszą bazę do prowadzenia badań naukowych z zakresu systematyki, morfologii i anatomii porównawczej, ekologii.
Gromadzony w naszym ośrodku zbiór okazów morskich uważać należy za unikalny w Polsce, ponieważ żadna placówka naukowa w kraju nie dysponuje tak wszechstronnym zbiorem fauny i flory morskiej.
Jeszcze w większym stopniu i o bardziej zróżnicowanym profilu czynności rozplanowane jest zaplecze dla hodowli zwierząt morskich w akwariach. Z uwagi na funkcjonalność i przeznaczenie wydzielić można dwa piony:
1 – pion hodowlano-kwarantannowy;
2 – pion techniczny.
Do pierwszego pionu należą następujące pomieszczenia:
a) laboratorium fauny borealnej z 25 zbiornikami hodowlano-doświadczalnymi;
b) laboratorium fauny tropikalnej z 20 zbiornikami hodowlano-doświadczalnymi;
c) laboratorium hydrochemiczne, którego zadaniem jest stała kontrola wody akwarialnej (pH, zasolenie, natlenienie, azotany, amoniak, żelazo i inne związki chemiczne);
d) pożywkarnia, tzn. pomieszczenie, w którym przygotowuje się wg odpowiednio opracowanych receptur zestawy pokarmowe. Ponadto w pomieszczeniu tym rozmnaża się owady, robaki, skorupiaki, mięczaki, które stanowią urozmaicenie karmy.
Drugi pion obejmuje:
a) podręczny warsztat mechaniczno-hydrauliczno-elektryczny;
b) przepompownię ścieków;
c) hydrofornię – regulacja ciśnienia wody;
d) maszynownię – 17 pomp cyrkulacyjnych, 3 sprężarki, 6 agregatów do schładzania wody, 3 destylarki, 6 zbiorników betonowych o pojemności 500 m3, osadniki, filtry mechaniczno-biologiczne.
Z uwagi na to, że wszystkie mechanizmy poruszane są energią elektryczną, zaprojektowano potrójny dopływ prądu elektrycznego;
a) z elektrowni miejskiej,
b) z elektrowni portowej,
c) z własnego agregatu prądotwórczego (spalinowego).
W Muzeum i Akwarium pełnione są dobowe dyżury służby technicznej.
Muzeum i Akwarium dysponuje własną motorówką – odławianie żywego pokarmu – oraz samochodem towarowo-osobowym.
Na zakończenie nie sposób pominąć frekwencji zwiedzających, która najlepiej oddaje potrzebę istnienia tego rodzaju obiektu w Polsce. Otóż od czerwca 1972 r. do 31 sierpnia 1973 r. odwiedziło Muzeum i Akwarium ponad 415.000 osób (nie wliczając dzieci do 7 lat). Musimy wyjaśnić, że ilość zwiedzających byłaby znacznie większa, gdyby nie konieczność ograniczenia frekwencji z uwagi na przepustowość oraz czas przebywania w salach wystawowych (około jednej godziny) poszczególnych grup zwiedzających.
Wyżej przedstawione zagadnienia dotyczą przede wszystkim założeń techniczno-technologicznych. Są one podstawą do utworzenia i rozplanowania odpowiednich ekspozycji. Z tych względów wydaje się celowym, aby te ostatnie sprawy opisać w oddzielnym artykule, jako że stanowią one część programową Muzeum Oceanograficznego i Akwarium Morskiego w Gdyni.