Autora, Zygmunta Loreca (1881-1963), słusznie można nazwać ojcem akwarystyki polskiej. Już w 1909 roku opublikował na łamach „Promyka” swój pierwszy artykuł pt. „Jezioro w pokoju”. Zarówno przed jak i po II wojnie światowej publikował szereg książek i artykułów na tematy akwarystyczne zarówno w czasopismach polskich jak i obcych. W archiwum redakcyjnym znaleźliśmy dwa jego artykuły, dotychczas nie opublikowane, które kolejno przedstawimy czytelnikom. Tym samym chcieliśmy przypomnieć młodszym czytelnikom jednego z twórców akwarystyki polskiej.
Z. Lorec
Słonecznica – Leucaspius delineatus (Heckel)
Słonecznica jest jedną z naszych ryb najbardziej nadających się do trzymania i hodowania w akwarium. W Polsce pospolita jest we wszelkich wodach stojących lub leniwie płynących. Jest ona najmniejszą z naszych ryb karpiowatych. dorasta 5-8 cm długości, rzadko do 10 cm. Ciało ma wydłużone, nieco bocznie spłaszczone, ale dość zmienne w kształcie. Usta ma końcowe, zwrócone niemal pionowo ku górze. Ostrze dolnej szczęki wchodzi w zagłębienie szczęki górnej.
Grzbiet jest bardzo słabo wypukły. Łuski o mocnym srebrzystym połysku, ściśle przylegające do siebie, łatwo odpadają. Linia naboczna niepełna, widoczna na kilku do kilkunastu początkowych łuskach. Początek płetwy grzbietowej znajduje się dalej niż koniec nasady płetw brzusznych. W okresie godowym samice mają wyraźną cewkę pokładełkową o długości 2 mm, a samce białawe brodaweczki na głowie.
Ubarwienie jest następujące: głowa i grzbiet są zielonawo-żółtawe lub lekko zielonawo-brunatne, boki srebrzyste lśniące ze stalowo-niebieską smugą w tylnej części ciała, brzuch srebrzysto-biały, płetwy bezbarwne lub lekko żółtawe.
Słonecznica – Leucaspius delineatus
Na wolności ryba ta żyje najczęściej w płytkich zbiornikach jak bajora, doły i rowy torfowe, glinianki i stawy z obfitą roślinnością wodną, przebywając w nasłonecznionych, powierzchniowych warstwach wody, stale w żwawym ruchu. Słonecznice zazwyczaj łączą się w duże stada i przy raptownym spłoszeniu wyskakują z wody. Łowiąc je do celów hodowlanych należy bardzo uważać, gdyż nawet lekko okaleczone łatwo giną, natomiast zdrowe trzymają się doskonale.
Akwarium, miejscami gęsto zasadzone roślinami, winno zawierać dużą wolną przestrzeń wodną, by słonecznice mogły swobodnie pływać. Dzięki swej żywotności, małym wymaganiom i intensywnemu srebrzystemu połyskowi cieszą się one sympatią miłośników akwarium.
Jako pożywienie służyć mogą wszelkie żywe pokarmy odpowiednich wymiarów, a więc rozwielitki (Daphnia) oraz inne wioślarki, duże oczliki (Cyclops), larwy takich owadów jak komar (Culex), wodzień (Sayomyia-Corethra), ochotka (Tendipes-Chironomus), poza tym doniczkowce (Enchytraeus), drobniejsze rureczniki (Tubifex) lub większe pokrajane oraz rzucane na powierzchnię wody drobne owady (różne małe muchówki). W braku zaś żywego pokarmu przyjmują suszone rozwielitki lub surowe drobniutko skrobane mięso.
Słonecznice dojrzewają płciowo już po upływie roku. Tarło odbywa się w kwietniu i maju. Ikrę składają zazwyczaj w skupieniach pierścieniowych lub w spiralnych wstęgach na łodygach roślin wodnych w liczbie 100-150 jaj, o średnicy około 1 1/4-1 1/2 mm i barwie przeźroczysto-żółtawej. Samiec po skończonym tarle przebywa w pobliżu złożonej ikry i pilnuje jej wachlując płetwami.Rys. autora
Po upływie około 7-8 dni z ikry wylęga się narybek, długości mniej więcej 7,5 mm, który po wessaniu pęcherzyka żółtkowego żywi się wymoczkami, wrotkami, a zapewne częściowo także planktonicznymi glonami.
Obserwujący tarło słonecznie w akwariach A. Tautz, W. Schreitmiiller i H. Engelmann stwierdzili, że samiec nie tylko niezmordowanie przebywa przy złożonej ikrze pływając w górę i w dół wachlując ją płetwami, ale również broni jej przed wrogami, np. zrzucając mocnym uderzeniem dużego zatoczka rogowego (Planorbis corneus (L) z łodygi, na której znajdowała się ikra. W. SchreitmiiUer wychował z jednego tarła 150 sztuk młodych. Narybek był karmiony tylko żywym pokarmem odpowiedniej wielkości dla każdego ze stadiów rozwojowych (wymoczki, skorupiaki: Cyclops, Diaptomus, Daphnia, później larwy komarów. Tubifex i bryja z dżdżownic). Tarło w akwarium w jednym wypadku odbywało się przy temperaturze wody wynoszącej 15-17.50C, a w innym 17,5-20″C.
Układ ikry składanej przez słonecznice w akwariach wymienionych poprzednio trzech niemieckich miłośników był bardzo różny, uwidoczniony na załączonym rysunku od a do i.