Janusz Goliński
Zabrze
Nieznane o znanym: nurzaniec i strzałka
Kiedy po raz pierwszy przystępujemy do urządzania akwarium z pewnością pierwszą rośliną, którą posadzimy będzie roślina o bardzo krótkiej łodyżce i długich, wstęgowatych liściach. Jest to właśnie nurzaniec lub strzałka. Tak to zazwyczaj w życiu bywa, że obok rzeczy, o której nic nie wiemy przechodzimy obojętnie, nie dostrzegamy ich piękna; tak też bywa z naszymi „pierwszymi” roślinami. Tymczasem są to piękne i różnorodne w kształcie rośliny. Nie trzeba daleko szukać, bo wystarczy przyjrzeć się naszym, krajowym roślinom wodnym. Wyróżnia się wśród nich roślina o pięknych, strzałkowa tych liściach nadwodnych i równie pięknych owalnych liściach pływających. Jest to, pospolita w całym kraju strzałka wodna (Sagittaria sagittifolia). Nurzańce i strzałki są bardzo dobrym materiałem hodowlanym, cenionym przez hodowców na całym świecie. Wyhodowano już wiele form, a między innymi takie, które wytwarzają duże i pełne kwiaty. Upiększają one baseny ogrodowe w krajach o nieco cieplejszym niż nasz klimacie. Rodzaj Vallisneria, czyli nurzaniec, należy do rodziny Hydrocharitaceae, biorącej swą łacińską nazwę od znanego nam zapewne żabiścieku (Hydrocharis morsus-ranae L.) zewnętrznie zupełnie niepodobnego do nurzańców. Ogólnie rodzaj ten charakteryzuje się bardzo krótką łodygą, liśćmi długimi, równowąskimi, słabo zaostrzonymi. Korzenie ma cienkie, mocne, koloru białego, zebrane w pęczek. Wegetatywnie rozmnaża się za pomocą rozłogów. Interesujący jest gęneratywny sposób rozrodu tego rodzaju. Na jednych roślinach wytwarzają się męskie kwiaty, ułożone grupami w pochwach liści, na innych zaś kwiaty żeńskie, wyposażone w długą szypułkę. wynoszącą kwiat aż na powierzchnię wody. Kiedy żeńskie kwiaty rozchylają płatki, wówczas kwiaty męskie odrywają się od swoich szypułek, wypływają na powierzchnię wody. i poruszane podmuchem wiatru trafiają na kwiaty żeńskie zapylając je wysypującym się pyłkiem. Po zapyleniu długa szypułka żeńskiego kwiatu skręca się i wciąga kwiat w toń wody, gdzie zachodzi dojrzewanie nasion. W akwarium nurzańce dobrze się czują w czystej, bogatej w CO2 wodzie przy małej ilości soli żelaza i silnym świetle, najlepiej słonecznym. Jeden krzak nurzańca w sprzyjających warunkach może dać w ciągu roku kilka dziesiątków nowych roślin.
Szczegółowa charakterystyka gatunków:
|
Vallisneria spiralis |
|
Vallisneria spiralis var. tortifolia |
Nurzaniec śrubowy –
Vallisneria spiralis L.
Rozprzestrzeniony w niegłębokich zbiornikach ze stojącą lub płynącą wodą, w okolicach z tropikalnym i subtropikalnym klimatem. Nie wchodzi w toń wody głębiej niż 1 m i zazwyczaj rozrasta się w zarośla, wypełniające zbiorniki (np. u ujścia Dniepru). Liście długości 50 do 100 cm. szerokości 1,5 cm, równowąskie, jasnozielone, czasami z czerwonawym nalotem, użyłkowanie cienkie, dobrze widoczne. Kwiaty bardzo małe, koloru białego. W przyrodzie (USA) spotyka się formę ze spiralnie skręcającymi się liśćmi.
V. spiralis L. var. tortifolia Wendt.
Forma ta różni się od gatunku nominalnego oprócz wspomnianej cechy, krótszymi liśćmi, nieco szerszymi i grubszymi o delikatniejszej barwie. Odrosty wyrastają w znacznie większej odległości od rośliny matecznej, co wiąże się z większą szerokością krzaka. Wymaga też cieplejszej wody (25°C).
Wygląda bardzo dekoracyjnie.
|
Vallisneria gigantea |
|
Vallisneria asiatica |
Nurzaniec olbrzymi –
Vallisneria gigantea Graebner.
Rośnie na Nowej Gwinei i Filipinach. Korzenie ma nieco grubsze od poprzedniej. Roślina osiąga do 1 m wzrostu. Liście równowąskie, o kolorze od bladozielonego do czerwonawo-brązowego, szerokości 3,5 cm ze szczytem owalnie zaokrąglonym. Optymalna temp. wody latem 27°C, zimą 20°C. Znosi duże wahania temperatury. Nurzańce są bardzo dobrym materiałem do hodowli selekcyjnej. W Wielkiej Brytanii, w hodowli firmy Shirley Aąuatics Ltd. wyhodowano nową odmianę tej rośliny znaną pod nazwą V. spiralis cult contorti onist. Jest to bardzo piękna roślina, sięgająca 45 cm wysokości. Liście posiada półprzeźroczyste, silnie spiralnie skręcone z piękną bladozieloną barwą.
Vallisneria asiatica Miki.
Występuje na Taiwanie, w Japonii i Wietnamie. Ma liście długości do 40 cm, szer. 2-4 mm. Brzeg liścia drobno piłkowany.
Rodzaj: Sagittaria L.
Rośliny tego rodzaju charakteryzują się, w odróżnieniu od poprzedniego rodzaju, jednopiennością, tzn. jedna roślina wytwarza kwiaty żeńskie i męskie. Liście tych roślin wykazują dużą zmienność kształtu w zależności od otaczającego je środowiska. Łodyga krótka, czasami rozwinięta w cebulę lub kłącze. System korzeniowy dobrze rozwinięty. Szypułka kwiatowa prosta, sprężysta, wynosi kwiaty na powierzchnię wody. Rozmnażają się za pomocą nasion jak i za pomocą rozłogów. W uprawie są na ogół niewymagające: wystarczy im gruby piasek z domieszką gliny oraz czysta woda i_dużo światła, najlepiej słonecznego.
|
Sagittaria eatonii |
|
Sagittaria subulata
var. kurziana |
Sagittaria Eatonii J. G. Smith.
Rośnie w północnowschodnich rejonach USA. Liście ze zgiętymi w dół wierzchołkami tworzą swoistą rozetkę. Wysokość 20 cm, liście zielone, taśmowate, stopniowo zwężające się. Żyłki liści cienkie, słabo widoczne. Płatki korony kwiatów białe, u podstawy różowe. W Europie uprawiana bardzo rzadko.
S. subulata (L!) Buchenau.
Szeroko rozpowszechniona w błotach i innych zbiornikach Ameryki Północnej. W zależności od warunków życiowych długość liścia waha się od 5-6 cm. Liście równowąskie, bladozielone, stopniowo zwężające się w górnej części w ostry koniec. Żyłki cienkie, słabo widoczne. Gatunek zróżnicowany na kilka form:
S. s. var. kurziana (Gluck) dawniej var. natans.
Optymalne środowisko: woda umiarkowanie alkaliczna 7,5 pH. Temp. ok. 20°C. Dno bogate w substancje mineralne. Forma ta często mylona jest z nurzańcem śrubowym. Jednakże liście S. są ciemniejsze, łukowato zagięte. Poprzeczne żyłkowanie jest wyraźnie widoczne. W dobrych warunkach świetlnych i przy niewysokim słupie wody S. tworzy kilka owalnych, pływających liści.
S. s. var. subulata
(błędnie S. pussila, S. minima). Cieszy się powodzeniem gdyż zanurzona nie kwitnie i tworzy gęste kobierce. Liście długości 5-10 cm nie osiągają powierzchni. Dlatego roślina jest odpowiednia dla małych zbiorników.
S. s .var. gracillima (S. Wats), (S. lorata Smali)
błędnie S. natans. Roślina o zanurzonych liściach długości 30-80 cm, szerokości 1-6 mm. Tworzy w zbiorniku gęste zarośla, wijąc się pod powierzchnią w gęstych splotach. Wszystkie odmiany tego gatunku znoszą bardzo dobrze twardą wodę jak również wodę z dużą ilością soli nieorganicznych i materii organicznej. Nie są wrażliwe na niską i wysoką temperaturę, dlatego są polecane początkującym akwarystom, wymagają jednak dostatecznego oświetlenia.
Sagittaria filiformis Smith.
Szeroko rozpowszechniona na południu USA. Roślina osiąga 50 cm wzrostu. Liście ma ułożone bardziej regularnie niż powyżej opisany gatunek. Główna żyłka dobrze widoczna, pozostałe cienkie i słabo zaznaczone- Pływające liście są eliptyczne, małe zielone, siedzą na długich i cienkich ogonkach. Główna i boczne żyłki dobrze widoczne. Kwiaty białe i bardzo maleńkie. Temperatura wody nie niższa niż 15°C.
Sagittaria papillosa (Micheli) Buchenau.
Rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej. Liście powietrzne wyrastają z małej cebulki i osiągają długość 40 cm. Podwodne liście bardzo wąskie, bladozielone, podstawowa żyłka dobrze widoczna, podłużne żyłki bardzo cienkie. Liście powietrzne bardzo sprężyste, wstęgowate. Kwiatostan delikatny ,kwiaty białe, drobne.
Sagittaria graminea Michaux.
Rozprzestrzeniona przede wszystkim w USA. Gatunek zróżnicowany na siedem odmian. Z tego cztery są odpowiednie do hodowania w akwarium
5. g. var. graminea
Jest zasadniczą odmianą tego gatunku. Powietrzne liście ma kształtu kopii, zwężone na obu końcach, długości zwykle 40 cm. Podwodne liście są pasmowate, łagodnie zakrzywione, zielone lub zielono – brunatne, o długości 10-49 cm i szerokości 1 cm. Znosi temperatury od 15-30°C. Jeżeli hodujemy ją w wodzie głębszej niż 30 cm wyrasta z wody bardzo rzadko. Rośnie dobrze w miękkiej i w średnio twardej wodzie. Jest to jedna z najodpowiedniejszych roślin dla początkujących akwarystów.
S. g. var. platyphylla Engelmann.
Dawniej była uważana za odrębny gatunek S. platyphylla (Engelman) J. G. Smith. Rozprzestrzeniona w błotach południowych i centralnych stanów USA. Pod wodą roślina osiąga długość 50\cm i szerokość 1,5 cm. Liście mięsiste, ciemnozielone, szablowatej formy. Żyłki dobrze widoczne, widać 3-5 żyłek. W przyrodzie wykształca dwie formy liści powietrznych:
1) lancetowate,
2) jajowate, u nasady z niedużymi odchodzącymi do tyłu łopatkami, szczyt tępo zaostrzony.
Formy te wykształcają się przy niedużej głębokości zbiornika, lub jeżeli roślina rośnie na lądzie. Żyłki liści powietrznych dobrze widoczne. Widać 5-7 żyłek. Temp. wody i powietrza 16-27°C.
S. g. var. weatherbiana (Fernald) Bogin. Pochodzi z atlantyckiego wybrzeża USA, zwłaszcza z jego południowych stanów-Podwodne liście osiągają długość do 50 cm i szerokości 2,5 cm. Szypułki kwiatów żeńskich długości 4 cm. Stanowi największą odmianę tego gatunku i dlatego często sprzedawana jest pod nazwą S. gigantea hort.
|
Sagittaria graminea
var. teres |
S. g. var. teres (S. Watson) Bogin.
Pochodzi z wąskiej przybrzeżnej części wschodnich stanów .USA. Od Massachusets po Florydę. Dawniej, uważana za odrębny gatunek pod nazwą S. teres S. Watson lub S. isoetiformis J. G. Smith, osiąga długość 25-30 cm, szerokość 0,5 cm. W ojczyźnie tworzy podwodne łany. Dobrze rośnie w spokojnej, lekko kwaśnej wodzie. Temperatura 18-24°C.
Sagittaria lancifolia L.
Rozprzestrzeniona od południa Ameryki Północnej aż po centralne rejony Ameryki Południowej. Liście powietrzne osiągają długość 2 m. Część podziemna w formie cebuli. Podwodne liście szeroko wstęgowate osiągające 35 cm i szerokie 4 cm, zielone, elastyczne, żyłki liści przeświecają dobrze. Liście powietrzne b. twarde, skórzaste, od zielonego do szaroniebiesko-zielonego koloru, wąsko lancetowate. Podstawa liścia zaostrzona, płynnie przechodzi w ogonek liściowy. Koniec liścia ostry, dobrze widoczne żyłki. Kwiatostan wynoszony jest wysoko. Kwiaty duże, białe o średnicy 5-8 cm. Temp. wody i powietrza 17-20°C. Dużo słonecznego światła.
|
Sagittaria latifolia |
Sagittaria latifolia Willdenow
Występuje w USA. Dorosła roślina osiąga długość 60 cm. Listowie w zależności od fazy rozwoju, bardzo zmienne. Podwodne liście są kształtu szeroko wstęgowatego z zaokrąglonymi wierzchołkami. Długość ich wynosi 45 cm a szerokość 2,5 cm. Liście mogą mieć 4 (podstawowe) formy: lancetowate, strzałkowate, elipsoidalne z sercowatym wycięciem; wąsko strzałkowate z rozchodzącymi się ku tyłowi wąskimi bazalnymi łopatkami, a także cały szereg form pośrednich. Podłużne żyłki liścia są dobrze widoczne a ich liczba zależy od wieku. Kwiaty białe siedzą w pachwinach przykwiatków, zebrane w okółkach po trzy. Temp. uprawy 15-20°C.
Sagittaria longirostra (Micheli) Smith.
Rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej. Liście powietrzne razem z ogonkami osiągają długość 60-70 cm. Roślina typowo błotna. Jeżeli rośnie w wodzie to liście podwodne szeroko wstęgowate. Liście powietrzne mają kształt strzałkowaty, a u nasady zbliżają się do siebie, tworząc dwa wgłębienia. Liść ostro zakończony, żyłki dobrze widoczne (7 szt.). Kwiaty białe, ułożone w okółkach po 2-3 szt. Warunki uprawy jak u poprzedniej.
Sagittaria montevidensis Chamisse et Schlechtendal.
Pochodzi z Ameryki Południowej (Brazylii, Urugwaju, Argentyny i Peru). Roślina błotna nadaje się raczej do uprawy w szklarniach. Podwodne liście wstęgowatego kształtu. Powietrzne wąskie wstęgowate, wygięte w dół lub kształtu niesymetrycznej strzałki. Kwiaty białe lub żółte u podstawy brązowe znamię. Roślina chętnie uprawiana ze względu na piękny pokrój i kwiaty.
Sagittaria sagittifolia L.
Roślina wieloletnia, występuje w całej strefie klimatu umiarkowanego. Rośnie na głębokości do 60 cm na dnie ilastym. Osiąga 80 cm wzrostu. Posiada krótkie kłącze pokryte dużą ilością korzeni. W zależności od stadium rozwoju i od warunków środowiska zmienia się kształt liści. Pierwsze liście pojawiające się przy kiełkowaniu nasion, mają tasiemkowaty kształt, inne dochodzą do powierzchni wody. Następne liście mają kształt sercowatych krążków pływających po wodzie. W ostatniej fazie wyrastają liście strzałkowate, ostro zakończone i z ostrymi rozchodzącymi się ku tyłowi bazalnymi łopatkami. Barwa liści ciemnozielona. Kwiaty duże, białe, u podstawy ciemnofioletowe lub różowe z charakterystycznym purpurowym znamieniem. Siedzą w pachwinach przykwiatków, zebrane w okółkach po trzy. Zwykle niżej żeńskie kwiaty na krótkich szypułkach, a wyżej męskie na długich. Kwiaty żeńskie rozwijają się wcześniej niż męskie. Kwitnie od lipca do końca sierpnia. Nasiona kiełkują na drugi rok na wiosnę i w lecie. Lepiej rośnie w chłodnej wodzie.
Interesującą odmianę tego gatunku wychodowano w Japonii – Sagittaria japonica (flore pleno). Ma ona liście większe i o jaśniejszej barwie. Szypułka dźwiga do 9 okółków kwiatów. Kwiaty duże pełne, koloru białego, z różowym odcieniem. Kwitnienie zależy od warunków uprawy. Grunt ilasto-gliniasty, temperatura wody i powietrza nie niższa od 20°C.
W Południowej i Południowo-wschodniej Azji rośnie bliski mu gatunek S. trifolia z bardzo długimi blaszkami bazalnymi, większymi od właściwej blaszki liściowej, białymi płatkami kwiatów i żółtymi pylnikami. Na północy europejskiej części ZSRR, na Syberii i na Dalekim Wschodzie rośnie S. natans, która odróżnia się z kolei krótkimi łopatkami, 2-3 razy krótszymi od właściwej blaszki.
Sagittaria sinensis L. (Sagittaria gigantea).
Rośnie w Chinach i jest jedną z piękniejszych roślin tego rodzaju. Wysokość u dorosłego okazu z wytworzonymi liśćmi powietrznymi osiąga 80 cm. Szczególnie ładnie prezentują się liście podwodne. Mają kształt długiej i szerokiej płytki, na szczycie zaokrąglonej, posiadają bardzo przyjemną zieloną barwę. Żyłki dobrze przeświecają. Po uformowaniu się liści podwodnych roślina zaczyna wytwarzać liście pływające, które mają kształt owalnej płytki z sercowatym wycięciem u podstawy liścia. Liście powietrzne strzałkowate, większe niż u innych gatunków. Kwiaty duże, koloru białego. W akwarium uprawia się ją tylko w pierwszej fazie rozwoju. Jeżeli obetniemy wytwarzające się liście pływające to otrzymamy znów roślinę z podwodnymi liśćmi. Po tym zabiegu roślina może wypuścić rozłogi zakończone rozetką liści. Temp. wody 18-24°C. Rośliny duże, wytwarzające liście powietrzne uprawia się zazwyczaj w glinianych doniczkach. Ułatwia to operację przenoszenia z warunków akwariowych w szklarniowe.
Rysunki autora
|