Janusz Goliński
Zabrze
LABIRYNT, KTÓRY POZWALA ŻYĆ
Rodzina Anabantidae – łaźcowate – grupuje wiele gatunków ryb, które w przeszłości torowały drogę akwarystyce, a taki np. gatunek jak Macropodus opercularis jeszcze dzisiaj wprowadza początkujących hodowców ryb w arkana akwarystyki. Jest to wynikiem wyjątkowej łatwości hodowli większości gatunków z tej rodziny.
Wspólną cechą łaźcowatych jest posiadanie przez nich tzw. labiryntu. Jest to tak zmodyfikowana przednia część aparatu skrzelowego, że ryby te mogą oddychać powietrzem atmosferycznym. Jak łatwo się domyśleć, jest to wynik: przystosowania się do życia w warunkach ubogich w tlen. I rzeczywiście, ryby le zamieszkują w swej ojczyźnie (pd-wsch. Azja, Malezja, Indonezja, zachodnie obszary Indii, Afryka Zachodnia) bardzo płytkie zbiorniki, często zamulone i skutkiem silnego nagrzania zawierające małe ilości tlenu np. pola ryżowe. W takich warunkach, ryby te nie mają wielu wrogów. Jedynym czynnikiem, ograniczającym ich liczebność jest Dermogenys pusillus – półdzióbek karłowaty, który w sposób radykalny niszczy ich narybek.
W południowych Chinach, w Indiach, na Cejlonie i Filipinach żyje ryba zwana po łacinie Anabas testudineus a po polsku łaziec. Ryba ta odznacza się interesującą zdolnością. W przypadkach wyschnięcia jej macierzystego zbiornika, potrafi wędrować – „łazić” w poszukiwaniu innego. Przy dostatecznie wilgotnym powietrzu, zapobiegającym wyschnięciu powłok ciała, może ona żyć do 6 godzin, właśnie dzięki labiryntowi.
Poniższy opis popularniejszych gatunków będzie zawierał: geograficzne rozmieszczenie, barwę i kształt ryb oraz niektóre „sekrety” hodowlane.
Łaziec – Anabas tesludineus Bloh
Zamieszkuje stojące i wolno płynące wody Sri Lanki, Indii, południowych Chin. Spotykany w słonej wodzie namorzynów. Długość ciała do 25 cm. Głowa i pysk: stosunkowo duże. Barwa zmienna: grzbiet zazwyczaj brązowo-oliwkowy, brzuch jaśniejszy z 8-10 skośnymi pręgami, intensywniej zabarwionymi. Bardzo żarłoczny, obok pokarmu żywego chętnie zjada sałatę. Najlepiej czują się w temperaturze 15-30°C (minimalna temperatura 12°C). Przy rozmnażaniu 25-29°C. Ikra wolnopływająca (pelagiczna). Rodzice nie przejawiają troski o potomstwo.
Bojownik – Betta splendens Regan
Centralne Indie, Tajlandia, Malezja. Długość ciała do 6 cm. U samca płetwy wydłużone i ostro zakończone. Natomiast u samic krótsze i zaokrąglone. Barwa i kształt ciała mniej okazałe niż u samca. Istnieje wiele form hodowlanych np. niebieska, zielona, czerwona, birmańska (o ciele różowym i płetwach czerwonych). Hodowane są odmiany albinotyczne a nawet czarne. Optymalna temp. wody 22-30°C. Do tarła należy przygotować zbiornik najlepiej całkowicie szklany o powierzchni dna 300-400 cm², z poziomem wody 6-12 cm. Temp. wody 26-28°C. Mieszamy 2/3 objętości starej wody z 1/3 wody świeżej. Do rozpłodu wybieramy osobniki młode, w wieku 4-6 miesięcy. Niekiedy występują trudności w doborze samca (zbyt agresywny lub nie dba o potomstwo). Samce „wystawowe” hodujemy pojedynczo, w wysokich zbiornikach, o małej powierzchni dna (100-200 cm²). Karmimy małymi dawkami urozmaiconego pokarmu. Tak hodowane samce mają piękne długie płetwy i silny korpus.
Prętnik wargacz – Colisa labiosa Day
Indie. Ciało długości 7-8 cm, stosunkowo wysokie, owalne. Płetwy brzuszne wyciągnięte w nitki; czerwone u samca i błękitne u samicy. Przednia część ciała koloru fioletowego, tylna – niebieskiego. Brzuch i dolna część głowy niebiesko-zielona. W poprzek ciała biegną brązowo-czerwone pasy. Od pyska przez oczy i środek ciała przechodzi ciemna smuga. Płetwa u dorosłego samca zaostrzona.
Prętnik karłowaty – Colisa lalia Hamilton et Buchanan
Ojczyzną jego są Indie, szczególnie Bengalia i Assam. Ta piękna ryba ma ciało owalne, długości do 6 cm. Nieparzyste płetwy – grzbietowa i odbytowa – zaczynają się za pokrywami skrzelowymi i dochodzą do płetwy ogonowej. Płetwy brzuszne są nitkowate. W poprzek całego ciała rozciągają się skośne, na przemian występujące czerwone i jasnoniebieskie, błyszczące pasy. Przednia część brzucha błękitna. Wszystkie płetwy, za wyjątkiem piersiowych, o czerwono obrzeżone i ozdobione krwistoczerwonymi kropkami. Płetwa grzbietowa u samca zaostrzona a u samicy – zaokrąglona. Samica dużo bledsza. Nitkowate płetwy piersiowe samca czerwonawe, u samicy – żółtawe.
Prętnik miodowy – Colisa chuna Hamilton et Buchanan
Drobna rybka, występuje w Indiach, szczególnie w dorzeczu Brahmaputry. Ciało długości 3-4 cm, koloru ciemnego miodu z granatową przednią częścią brzucha. Płetwa grzbietowa żółto-zielona, a odbytowa – granatowa. Pozostałe pJetwy jasnobrązowe. Samica bledsza, wzdłuż jej ciała biegnie brązowa smuga.
Makropod, wielkopłetw wspaniały – Macropodus opercularis Linne
Zsmiejzkuje Koreę, Chiny i południowy Wietnam. Długość ciała do 9 cm. Jak u wszystkich ryb labiryntowych ciało bocznie spłaszczone. Nieparzyste płetwy – grzbietowa, odbytowa i ogonowa – silnie rozwinięte, u samca wydłużone i nitkowato zakończone. Na zielono-brązowym tle ciała znajdują się szerokie pasy koloru czerwonego i zielonego. Płetwy grzbietowa i odbytowa barwy niebieskawej, ogonowa – czerwonej. Barwy te bledną przy niskiej temperaturze i małej ilości światła. Ryby bardzo mało wymagające. Można je hodować już w 2-3 litrowym słoju. Temperatura 15-30°C.
Makropod czarny – Macropodus opercularis concolor Ahl.
Podgatunek ten ma jednolicie ciemną barwę ciała. Warunki hodowli takie same jak dla wszystkich „labiryntów”.
Macropodus cupanus cupanus Cuvier
Indie i Sri Lanka Długość ciała 5-6 cm. Płetwa ogonowa zaostrzona. Barwa ciała bardzo zmienna, zazwyczaj ciemnobrązowa; w czasie tarła ciemnieje. Wzdłuż ciała przebiega kilka smug. U samca dłuższe płetwy.
Macropodus cupanus day Köchler
Południowy Wietnam i Birma Jest to prawdopodobnie podgatunek Mac. i odróżnia się intensywniejszą barwą, oraz dwoma ciemnymi pasmami ,biegnącymi wzdłuż ciała. Środkowy promień płetwy ogonowej jest czarny ,u samca dłuższy.
Gurami mozaikowy – Trichogaster leeri Bleeker
Malezja, Indie, Indonezja. Samce osiągają długość ciała do 11 cm. Ciało silnie bocznie spłaszczone. Na srebrzystym tle ze słabo fioletowym odcieniem, rozrzucone są błyszczące plamki. Od końca głowy do nasady płetwy ogonowej biegnie ciemna zygzakowata smuga. W czasie tarła, u samca podgarle, przednia część brzucha i płetwa odbytowa stają się pomarańczowe. Płetwy brzuszne nitkowate. Płetwa grzbietowa samca zaostrzona, dochodzi do płetwy ogonowej, u samicy krótka i zaokrąglona. Temp. wody 24-30°C. Konieczna woda czysta. Pokarm powinien być drobny ze względu na mały otwór gębowy.
Gurami dwuplamisty – Trichogaster trichopterus Pallas
Malezja, południowy Wietnam i duże wyspy Indonezji. Długość ciała do 15 cm. Kształt ciała i budowa płetw podobne jak u poprzedniego gatunku. Ciało nieco krótsze. Na srebrzystym tle ze słabym niebieskim odcieniem znajdują się szaroniebieskie, poprzeczne smugi. W centrum ciała, i u nasady płetwy ogonowej znajdują się dwie ciemne plamy. Płetwy przeźroczyste ze słabo widocznymi, pomarańczowymi punktami. Płetwa odbytowa, czerwonawo obrzeżona. Młode gurami bardzo dobrze oczyszczają akwarium z hydr. Istnieje szereg odmian i form hodowlanych tego gatunku jak: odmiana niebieska, srebrna, brązowa, forma „cosby” i złota. Dokładne opisy i warunki hodowli obu gatunków gurami można znaleźć w numerach 16, 21, 22 naszego pisma.
Skrzeczyk karłowaty – Trichopsis pumilus Arnold
Wietnam, Malezja, Sumatra Wielkość do 3,5 cm. Płetwa grzbietowa krótka, podobna do żagielka. Płetwa. ogonowa okrągła, niekiedy na końcu lekko zaostrzona. Grzbiet ciemnooliwkowy, boki jaśniejsze, brzuch i część ogonowa zielono-biała. Od końca pyska do nasady płetwy ogonowej biegnie pręga złożona z rzędu błękitno-czarnych punktów. Płetwa grzbietowa, ogonowa i odbytowa zielona lub błękitna z brązowo-czerwonymi punktami. Płetwy brzuszne żółtawe, płetwa odbytowa u samicy i zaokrąglona. Wymagają drobnego pokarmu. Dobrze jest gdy dno pokryte jest iłem. Pieniste gniazdo budują ryby pod dużym liściem lub w gęstwinie drobnych liści.
Gurami całujący „całusek” – Helostoma temmincki Cuvier et Valenciennes
Tajlandia, Malezja, Indonezja Ciało srebrno-brązowe, pysk czerwono-różowy. Długość ciała 27-30 cm. Ryby te doskonale oczyszczają powierzchnię szyb z glonów, zbierają je jak gdyby całują dane miejsce. Ryby te nie budują gniazda pienistego, podobnie jak i gatunki z rodzaju Ctenopoma. Są to jedyni przedstawiciele rodziny Anabantidae w Afryce. Pokrojem ciała i charakterem są bardziej podobne do ryb z rodziny Cichlidae. Oddychanie tlenem atmosferycznym nie jest tak intensywne jak u azjatyckich gatunków. Większość z nich jest wrażliwa na zmiany temperatury wody. Nie może ona spadać poniżej 24°C. Potrafią pływać bez poruszania płetwami, naśladują często zwiędłe liście, do których upodobnione są barwą. Biologia ich rozwoju i rozrodu jest bardzo mało znana.
Powyżej opisane gatunki stanowią nieliczną grupkę (z którą spotykamy się prawie na codzień) z bogatej w gatunki rodziny. Wiele z nich ma znaczenie gospodarcze np.: Aspronemus goramy Lecepede o długości ciała do 60 cm. Warunki hodowli dla tej grupy są podobne. Twardość wody na średnim poziomie 8-12°n. Temp. w czasie tarła do 30°C. Ważne jest aby nad akwarium tarliskowym znajdowała się stale świecąca żarówka, np. o mocy 15 W. Potrzebna jest ona do nagrzania powietrza nad akwarium, gdyż narybek w okresie tworzenia labiryntu jest szczególnie wrażliwy na niską temperaturę. Jeżeli chcemy uzyskać zdrowy narybek musimy karmić go drobnym żywym pokarmem złowionym w naturalnych zbiornikach wodnych. W przypadku podawania pokarmu sztucznego (którym nigdy w pełni nie zastąpimy pokarmu żywego) należy często zmieniać wodę (rybom to nie szkodzi) i stosować filtr z węglem aktywnym często gotowanym. W czasie pierwszych 10 dni po wykluciu się narybku przewietrzamy wodę z uwagi na niewykształcony jeszcze labirynt i wzmożone oddychanie skrzelami. Po tym okresie natlenianie jest niepotrzebne, co jest dużym udogodnieniem dla początkujących hodowców.
Na koniec parę uwag dla amatorów akwarium biotopowego. Gdy chcemy odtworzyć warunki występujące w ojczyźnie ryb łaźcowatych to komponentami akwarium będą rośliny takie jak wszelkie zwartki – Cryptocoryne, Barclaya, Vallisneria asiatica, Microsorium pteropus i mech jawajski – Vesicularia dubyana oraz korzenie i lignity. Żwirowe dno akwarium pokrywamy warstwą wygotowanego i wyciśniętego torfu. Przyciemni to ogólnie dno akwarium i obok lepszego wzrostu roślin spowoduje intensywniejsze barwy ryb.
Gurami plamisty (odmiana złota) – Trichogaster trichopterus
Wielkopłetw wspaniały – Macropodus opercularis
|