Stanisław Kujawa
Gdynia
Ichtionozy – czyli choroby przenoszone z ryb
i innych zwierząt wodnych na człowieka
Ostatnio dzięki akwarystyce morskiej oraz akwakulturze zwrócono baczniejszą uwagę na stosunek jaki zachodzi między chorobami, którym podlegają hodowane w zbiornikach ryby i inne organizmy, a zachorowalnością osób, zajmujących się zawodowo ich opieką.
Prowadzone w tym kierunku badania ujawniły, że popularne porzekadło „jesteś zdrów jak ryba” nie ma uzasadnienia w faktach. Okazuje się bowiem, że ryby, a także inne zwierzęta wodne, ulegają chorobom w znacznie większym stopniu niż zwierzęta lądowe. Potwierdzić to może każdy akwarysta, który wie, że świeżo złowiona ryba musi przejść kwarantannę w oddzielnym zbiorniku, zanim przeniesiona zostanie do właściwego akwarium. W przypadku pominięcia kwarantanny już w krótkim czasie stwierdzi, że na dawnych mieszkańcach akwarium wystąpią na płetwach białe punkciki, których każdy hodowca tak bardzo się obawia. Te białe plamki najczęściej oznaczają infekcję pierwotnia kami pasożytniczymi z rodzaju Ichthyophthirius multifiliis.
Jak się jednak okazuje, sprawa chorób ryb i innych organizmów morskich żyjących w akwariach ma większe znaczenie niż pierwotnie przypuszczano. Stwierdzono mianowicie, że ludzie stykający się na co dzień z tymi zwierzętami mogą zapadać na choroby, których źródłem są ryby, skorupiaki, mięczaki lub nawet szkarłupnie. Mamy więc tutaj do czynienia z tzw. chorobami odzwierzęcymi, które raczej znane są w odniesieniu do zwierząt lądowych, np. u weterynarzy, rolników, hodowców.
Ponadto wykazano, że osoby bezpośrednio zajmujące się dystrybucją i sprzedażą świeżych ryb i innych zwierząt morskich, zapadają bardzo często na choroby, wywołane pasożytami czy też bakteriami przeniesionymi z tych organizmów. Dlatego też zagadnienie higienicznego obchodzenia się z żywymi zwierzętami morskimi ma bardzo istotne znaczenie. Problemem tym zajęły się WHO (Światowa Organizacją Zdrowia) i FAO (Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa).
Na wspólnym zebraniu odbytym w Genewie we wrześniu 1973 r. organizacje te opracowały raport, który oprócz takich chorób jak zatrucia spowodowane spożywaniem ryb, wyszczególnia choroby, które wywołane są przez organizmy występujące na rybach, skorupiakach i mięczakach Z tego obszernego raportu przedstawiamy tylko te organizmy, które mogą mieć znaczenie dla akwarystów
Gatunek wywołujący chorobę |
Bliższe określenie pasożyta i jego występowanie na żywicielu |
Czy jest
chorobo
twórczy dla żywiciela |
Droga zakażenia |
Skutki zakażenia u człowieka |
Geograficzne rozprzestrze-
nianie |
Salmonella typhi
S. paratyphi
S. typhimurium
S. enteritidis |
infekcyjne bakterie żyjące na powierzchni ciała ryb i skorupiaków słodkowodnych i morskich |
nie |
przez skaleczenie, drogą krwioobiegu |
dur (tyfus) |
wszystkie morza i oceany (zatoki), szczególnie zanieszyszczone stawy |
Vibrio parahaemo-
lyticus |
bakteria infekcyjna żyjąca na powierzchni ryb, skorupiaków i mięczaków morskich |
tak, jest przy
czyną śmierci krewetek, krabów, chorobo
twórcza dla ryb |
przez skaleczenie, drogą krwioobiegu |
biegunka, bóle brzucha |
Wyspy Japońskie, notowano przypadki choroby w USA i Wielkiej Brytanii |
Clostridium botulinum |
bakteria trująca, występuje w jelitach ryb |
nie |
drogą pokarmową, o ile przez nieuwagę dostanie się na kiełbasę, filety z ryb (produkt przemiany materii C. botulinum) |
bóle głowy, zaparcia, osłabienie, upośledzenie pracy serca |
wszystkie morza i oceany, zwierzęta pobierające pokarm z dna |
Staphylo-
coccus aureus |
bakteria trująca, żyje na powierzchni ciała ryb i mięczaków |
nie |
przez skaleczenie, drogą krwioobiegu |
mdłości, wymioty, bóle brzucha |
wszystkie morza i oceany |
Clostridium perfringes |
bakteria występuje w jelitach ryb i mięczaków |
nie |
przez skaleczenie, drogą krwioobiegu |
biegunka, bóle brzucha |
wszystkie morza i oceany, szczególnie zanieczyszczone zatoki |
Erysipelothrix insidiosa |
bakteria żyje na płetwach ryb |
nie |
przez skaleczenie |
w miejscach skaleczonych wywołuje bolesne obrzmienie |
morza i oceany strefy ciepłej |
Wirus |
wirus rozwijający się na wątrobie mięczaków (kalmary, ośmiornice) |
nie |
|
choroba wątroby |
wszystkie morza i oceany |
Clonorchis sinensis |
przywra, żyje w jęlitach słodkowodnych ryb (Cyprinidae) , szczególnie wschodniej Azji |
nie |
drogą pokarmową |
uszkodzenie wątroby |
wschodnia Azja, Japonia, Chiny, Wietnam |
Opisthorchis felinus
O. viverrini |
przywra, żyje pod skórą słodkowodnych (Cyprinidae) ryb u których tworzy cysty |
nie |
drogą pokarmową |
marskość wątroby |
połudn. Azja, Europa, Kanada
O. viverrini, Tailandia, Laos |
Heterophyes heterophyes |
przywra, żyje w słodko i słonowodnych rybach, tworząc cysty w mięśniach i pod skórą |
nie |
drogą pokarmową |
biegunka, uszkodzenie mózgu, serca |
wschodnia Azja, Bałkany, Egipt |
Metagonimus yokogawal |
przywra, żyje w słodkowodnych rybach (Salmonidae), u których tworzy cysty na skrzelach |
nie |
drogą pokarmową |
biegunka |
wschodnia Azja, Bałkany, Egipt |
Paragonismus westermani |
przywra żyjąca na krabach langustach, u których tworzy cysty na skrzelach, mięśniach, sercu i wątrobie |
nie |
drogą pokarmową |
chroniczny kaszel, hemofilia |
wschodnia Azja, część Afryki, połudn. Ameryka, wyspy na Pacyfiku |
Diphyllobo
thriumlatum |
tasiemiec, ryby słodkowodne, u których tworzy plerocercarie, osadzone w mięśniach i innych organach |
nie |
drogą pokarmową |
osłabienie |
w ograniczonych rejonach ciepłej i strefy oceanów |
Anisakis matina |
nicień, ryby morskie: śledzie, dorsze, makrele |
nie |
zakażenie larwami na drodze pokarmowej |
osłabienie, zatrucie organizmu |
Japonia, Wielka Brytania, Holandia |
Anglostrongylus cantonensis |
nicień, słodkowodne krewetki, ryby morskie |
nie |
zakażenie larwami na drodze pokarmowej |
zatrucie organizmu |
Wyspy Pacyfiku, Południowo-wschodnia Azja |
|