SOLE W AKWARIUM
HENRYK KILKA
W jednym z poprzednich artykułów omawiających zanieczyszczenie wód, przedstawiono również stopnie rozpuszczalności niektórych soli w wodzie. Woda jak nam wiadomo, jest jednym z najlepszych rozpuszczalników i z tego też względu może zawierać wszystkie te substancje, na które napotyka w czasie swojej wędrówki, bądź też może je w niektórych wypadkach utracić. Na ogół jednak woda pobierana z rurociągu miejskiego, zawiera cały szereg soli.
Dla hodowcy ryb, sprawa zawartości soli w wodzie nie jest bez znaczenia i dlatego coraz częściej akwaryści mówią o całkowitej zawartości soli w wodzie.
Zawartość soli w wodzie ma duże znaczenie, gdyż wiele ryb wymaga wody uboższej w sole, zwłaszcza w wypadku hodowli. Równie ważną rzeczą jest, a nawet bardzo istotną, jakość soli i ich wzajemny stosunek ilościowy. Ażeby o tych sprawach nieco szerzej mówić, konieczna jest pewna znajomość chemii, ściślej mówią procesów chemicznych jakie zachodzą w akwarium, a co hodowca uważa za swoją pięte, achilesową. Trudno też o to mieć do niego pretensje, ponieważ nie można niego wymagać lepszej znajomości chemii, niż zasad hodowli ryb. Jeżeli jednak hodowca przyswoi sobie pewne wiadomości z tego zakresu to łatwiej będzie mu zorientować się w pewnych potrzebach i wpływać na niektóre zjawiska tego typu zachodzące w akwarium.
A oto kilka uwag, ale nie tylko o chemii wody.
Woda składa się z 5 części /atomów/ wodoru H i jednej części /atomu/ tlenu O. Wzór chemiczny wody jak z powyższego wynika jest H2O. Cechą charakterystyczną wody jest jej dobra rozpuszczalność wielu substancji. Woda w zetknięciu się z ziemią rozpuszcza te substancje, na które napotyka. Znajdujący się w wodzie dwutlenek węgla C02, który znalazł się tu w czasie spadania w postaci deszczu, zwiększa jeszcze rozpuszczalność niektórych soli. Do najczęściej występujących i nas najbardziej interesujących soli znajdujących się w wodzie akwarium zaliczamy:
- kwaśne węglany wapnia i magnezu – Ca/HCO3/2, Mg/HCO3/2
- węglany wapnia i magnezu – CaCO3 i MgCO3,
- siarczany wapnia i magnezu – CaSO4 i MgSO4
- chlorek sodu – NaCl oraz
- azot N, występujący w wodzie w postaci azotanów /azotany są to związki zawierające grupę NO3/ i amonów /amon jest to grupa NH4/.
Sole wymienione w pkt.1, 2 i 3 stanowią o twardości wody i posiadają w swojej cząsteczce metale wapnia i magnezu. W wodzie sole ta ulegają dysocjacji elektrolitycznej na jony Ca+2 i Mg+2 obdarzone ładunkiem dwudodatnim i jony CO3-2 i S04-2 obdarzone ładunkiem dwuujemnym
CaCO3 |
Ca+2 |
+ |
CO3-2 |
CaSO4 |
Ca+2 |
+ |
S04-2 |
MgSO4 |
Mg+2 |
+ |
S04-2 |
Sól wymieniona w punkcie 4 nie stanowi o twardości wody i zawiera w swojej cząsteczce metal sód Na, który na skutek dysocjacji staje się jonem dodatnia /kationem/ jednowartościowym
Azot N /w powietrzu znajduje się w postaci gazowej/ w wodzie występuje w anionie NO3-1, który jest jednoujemny, w kationie NH4+1, który jest jedno dodatni, w postaci gazowej lub jeszcze w innych połączeniach. Powyżej przytoczono celowo wartościowość poszczególnych jonów /kationy i aniony/ ażeby uwypuklić jakość tych soli, mających duży wpływ na rozwój hodowli, samopoczucia ryb i rozwój roślinności.
Ważną jest rzeczą, ażeby stosunek jonów jednowartościowych /Na+1, Cl-1, NO3-1/ do dwuwartościowych /Ca+2, Mg+2, S04-2/ był możliwie równy.
Własności chemiczne i elektrochemiczne wspomnianych soli, jak również ich dodatni i ujemny ładunek oraz wielkość jonów mają bardzo istotny wpływ na protoplazmę, jej zdolność pęcznienia i kurczenia. Pęczniejąca protoplazma posiada najczęściej ładunek ujemny, ale znalazłwszy się w środowisku zawierającym jony dodatnie, traci ładunek i kurczy się. Odwrotnie ma się rzecz w środowisku zawierającym jony ujemne. Lecz nie tylko na kurczenie i pęcznienie wpływają jony dodatnie, ale również ich wartościowość. I tak jony 2 wartościowe /kation Ca+2/ w większym stopniu hamują pęcznienie, aniżeli jony jednowartościowe /Na+1/.
Zjawisko pęcznienia i kurczenia nie tyle szkodzi samym rybom, ale ikrze i roślinom. Tym samym stosunek jonów jednowartościowych do dwuwartościowych, ze względu na ich biologiczne działanie w akwarium będzie właściwy jeżeli ilość jonów jedno- i dwuwartościowych będzie równa, lub też zarysuje się lekka przewaga jonów dwuwartościowych, spotykana najczęściej w wodach naturalnych.
Warto tu jeszcze wspomnieć, że przy znacznych ilościowych różnicach jonowych, wegetacja roślin jest jedynie słaba. W bardziej skrajnych przypadkach rośliny żółkną i gniją. Zdarza się to częściej w wodach uboższych w sole i w wodach starych. W tych ostatnich zawartość azotanów /jony jednowartościowe/ przewyższa ilościowo wszystkie pozostałe sole razem wzięte. Opisany powyżej stan rzeczy jest wyrazem braku równowagi. Celem uzyskania równowagi jonowej w akwarium, należy dodać do wody brakujących soli tworzących jony 2 wartościowe np. siarczan wapnia /gips CaSO4/ a nie soli kuchennej /NaCl/. Ładnie wyglądające i dobrze rosnące rośliny, będą dowodem ustabilizowanej równowagi.
Natomiast nawożenie podłoża roślinnego jak to często się zdarza, nie poprawi roślinności a może nawet doprowadzić, ku zdumieniu hodowcy, do jeszcze większego ich gnicia.
Od Redakcji.
Dotychczas artykuły o tej tematyce ukazywały się pod jednym tytułem, przyjętym dla całego cyklu pt. „Chemia wody”. Zdecydowano się jednak odstąpić od tej zasady, aby poprzez bardziej szczegółowy tytuł, zwrócić baczniejszą uwagę czytelników na znaczenie poszczególnych problemów tego typu. Redakcja pragnie w ten sposób pójść za głosem tych czytelników, którzy sygnalizowali, że poprzedni tytuł jest dla nich mało komunikatywny, zbyt suchy podręcznikowy, oo odstrasza ich od dokładniejszego zapoznania się z treścią artykułów tego cyklu.
|