Rodzina ryb pielęgnicowatych (Clichlidae) jest bardzo bogata w różnorodne gatunki. Cała gama przepięknych barw, zaskakujące kształty, a co najważniejsze ciekawy behawior stanowią o ich wielkiej atrakcyjności dla miłośników akwariów. Jest rzeczą zrozumiałą, że wśród tej różnorodności jedne gatunki cieszą się niesłabnącym powodzeniem, o inne są powoli zapominane. Do tej drugiej grupy należy żółtaczek indyjski. Jeszcze 3-4 lata temu można go było w akwariach spotkać dość często, jednak obecnie ryba ta jest rzadkością.
Przedstawiciele tego gatunku zamieszkują wody słodkie i słonawe Indii i Sri Lanki (Cejlon). Żółtaczki indyjskie dorastają długości 7-9 cm. Ciało ich jest silnie bocznie spłaszczone, dość wysokie. Ubarwienie rybek jest zmienne, w zależności od warunków, właściwości wody i temperatury. Zasadniczo ryby te są ubarwione oliwkowo z metalicznym połyskiem, ale niekiedy także szarożółto. Na bokach tułowia widoczne są charakterystyczne ciemne plamy. Płetwy brzuszne oraz krawędź odbytowej, w jej przedniej części, są ciemnoszare do granatowych. Dość często występują osobniki o bokach ciała intensywnie żółtych i plamach koloru granatowego. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samice są jaśniej ubarwione, a ich płetwy grzbietowa i odbytowa mniej rozwinięte. Ocena płci ryb na podstawie cech zewnętrznych może być jednak mylna.
Żółtaczki indyjskie hodowane są w akwariach od roku 1905. Dla ryb tych w pełni wystarczy zbiornik o pojemności 90-120 l. Na jego dno wkładamy gruboziarnisty piasek lub drobny żwir, który należy dobrze wypłukać. Dekorację podłoża stanowić mogą kamienie i korzenie, uprzednio wygotowane w wodzie z dodatkiem soli kuchennej (NaCl). Do posadzenia, w tak przygotowanym akwarium, należy wybrać rośliny stosunkowo silne. Mogą to być na przykład żabienice (Echinodorus amazonicus i E. intermedius), nurzaniec spiralny (Vallisneria spiralis), czy zwartka Becketa (Cryptocoryne becketii). Wielu hodowców jest zdania, że żółtaczki nie niszczą (zjadają) roślin. Osobiście nie mogę się z tym zgodzić, gdyż niejednokrotnie obserwowałem, że chętnie zjadają one wątrobowiec (Riccia fluitans) i hygrofilę (Hygrophila difformis, syn. Synrtema triflorum). Innych dowodów dostarczyły obserwacje poczynione w warszawskim ZOO. Przed kilku laty do akwarium bogato obsadzonego Hygrophila polysperma zostały wpuszczone żółtaczki indyjskie. W przeciągu trzech dni z pięknych roślin pozostały tylko łodygi. Dlatego też uważam, że w akwariach, w których hodujemy żółtaczki, należy sadzić rośliny o twardych liściach, gdyż są one dla tych ryb jako pokarm niedostępne.
Dodanie do wody soli (l łyżeczka na 10 1 wody) sprawia, że rybki stają się odporniejsze i lepiej się czują. Dodatkowym efektem takiego zabiegu jest intensywniejsze ubarwienie i większa ich ruchliwość oraz dobry apetyt. Temperaturę wody należy utrzymywać w granicach 23-26°C, a w okresie tarła podwyższać ją do 26-28°C. Swoje żółtaczki trzymałem w wodzie o pH7 i twardości 10°n. Wskazane jest dobre przewietrzanie i filtrowanie wody.
Żółtaczki indyjskie odbywają tarło kilka razy w ciągu roku. Należą one do pielęgnic litofilnych, ponieważ ikra składana jest na kamieniach, rzadziej na szybie akwarium. Zarówno ikrą jak i narybkiem opiekują się obydwoje rodzice. Narybek pływa w bliskim ich sąsiedztwie, a nawet przyczepia się do boków ciał rodziców, podobnie jak u ryb z rodzaju Symphysodon. Należy go karmić drobnym planktonem lub roztartym żółtkiem ugotowanego na twardo jaja kurzego. Dorosłe ryby zjadają rozwielitki, rureczniki, posiekane mięso z serca wołowego oraz pokarmy roślinne.
Innym ciekawym przedstawicielem rodzaju Etroplus jest żółtaczek cejloński – E. suratensis *). Występuje w wodach słonawych i dorasta długości 40 cm. Na bokach ciała, barwy zielonej do niebieskoszarej, widocznych jest 6, skośnych ku tyłowi, ciemnych pasów. Gatunek ten przez pewien czas może być przetrzymywany w wodzie morskiej.
_______________ *) Etroplus maculatus i E. suratensis są jak dotąd jedynymi przedstawicielami pielęgnic pochodzącymi z Azji (red.).