Jedną z najniebezpieczniejszych chorób ryb, a zwłaszcza paletek i dyskowców, wywołują pasożytnicze robaki – nicienie.
Nicienie należą do robaków obłych (Nemathelminthes). Gromada nicieni składa się z setek tysięcy gatunków, z których około 80 tysięcy pasożytuje tylko w kręgowcach. Nicienie z rodzaju Capillaria żyją w jelitach ryb. Są one bardzo cienkie, ale osiągają długość nawet do 2 cm. Rozmnażają się bardzo szybko składając ogromne ilości jaj, które są wydzielane z odchodami ryb. Rozpoznania można dokonać pod mikroskopem badając świeżo wydalone odchody. Gdy ryby są chore stwierdzamy obecność zarówno dorosłych nicieni jak też ich jaj.
W początkowym okresie choroby występuje niechęć do jedzenia. Ryby przyjmują pokarmy coraz bardziej drobne. Często obserwuje się, że paletka bierze pokarm do pyska i wypluwa, ponieważ nie jest w stanie go połknąć. Następnym objawem jest niechęć do pływania i chowanie się w ciemnych kątach akwarium. Po-pewnym czasie ryba zmienia ubarwienie ciała i przybiera kolory ciemne, lub bardzo ciemne. Odchody wydzielane przez chore ryby stają się cienkie i białe. Jeśli choroba jest już daleko posunięta to dla paletek nie ma żadnych perspektyw wyleczenia. We wczesnych stadiach można ją jednak zwalczyć.
Firma bayer Leverkusen (RFN) wprowadziła na rynek preparat pod nazwą handlową Masoten, z przeznaczeniem do zwalczania robaków pasożytujących na skórze i skrzelach ryb stawowych. Do zwalczania tych pasożytów producent zaleca stężenie 0,3-0,4 mg/l. Substancją aktywną preparatu jest trichlorphon (0,0-dwumetylofosfonian 2,2,2-trójchloro- -1 -hydroksyetylu).
Według G. Kellera 1 do zniszczenia robaków z rodzaju Capillaria wymagana jest dziesięciokrotnie silniejsza dawka niż zalecana przez producenta do zwalczania pasożytujących na skrzelach przywr z rodzajów Gyrodacty-lus i Dactylogyrus. Keller zaleca stosowanie stężenia 4 mg na 1 litr wody akwaryjnej. Dawka taka gwarantuje zabicie całej populacji nicieni, jednak może być ona szkodliwa dla ryb spoza rodzaju Symphysodon. Z moich doświadczeń wynika, że paletki znoszą stężenie 4 mg trichlorphonu na 1litr wody bez uszczerbku. Należy jednak pamiętać, że woda o temperaturze około 28°C powinna być silnie napowietrzana. Po trzech dniach konieczna jest wymiana części wody (conajmniej 2/3 objętości zbiornika) oraz filtracja/ jej przez węgiel aktywny. G. Bassleer 2 zaleca stężenie 1 mg trichlorphonU na 1 litr wody, bez względu na jej twardość i kwasotę.
O wiele łatwiejsze jest zwalczanie nicieni w początkowym stadium choroby. Dane z literatury są tu jednoznaczne, a potwierdza je też i moja wieloletnia praktyka – lek należy podawać w pokarmie. Keller 3 proponuje umieszczanie larw ochotkowatych z rodzaju Chironomus (tzw. czerwone larwy komarów) w nasyconym roztworze wodnym Masotenu. Po pewnym czasie larwy te padną i wtedy podaje się je rybom jako pokarm. Zaletą tej metody jest możliwość podania leku bezpośrednio do przewodu pokarmowego ryby – miejsca żerowania nicieni. W podobny sposób proponuje podawać lek Schubert 4 z tym, że stosuje on zamiast trichlorphonu wodny roztwór 2-4 g/l Conkuratu (chlorowodorek 2,3,5,6-tetrahydro-6-fe-nylo-imidazo/2,1,-b/tiazolu). Sterba 5 rozszerza zakres podawanych pokarmów na larwy komarów, krewetki i rozwielitki.
Według moich, conajmńiej siedmioletnich, doświadczeń najlepsze wyniki uzyskuje się stosując oczliki lub drobno siekane rureczniki. Larwy komarów można stosować wyłącznie profilaktycznie i przy okresowych badaniach odchodów ryb pod mikroskopem. W momencie kiedy występują zauważalne objawy choroby to paletka nie jest już w stanie połknąć larwy komara. Ryba przyjmuje tylko drobne pokarmy. Proponuję stosowanie następującej metody. W nasyconym roztworze wodnym trichlorphonu umieścić niewielką ilość rureczników, a po paru godzinach, gdy padną, posiekać je drobno, przepłukać wodą i podać rybom. W identyczny sposób, tylko bez siekania, należy postępować z oczlikami. Ryby, które pobrały pokarm nasycony lekiem, zmieniają ubarwienie ciała – jaśnieją. Paletki, które nie przyjmują już żadnych pokarmów są praktycznie nie do uratowania.
Ostatnio na naszym rynku pojawił się krajowy preparat pod nazwą handlową CAPILEX, mogący skutecznie konkurować z lekami zagranicznymi (Masoten i Conkurat). Substancją aktywną tego leku jest trichlorphon. Capilex może być stosowany zarówno do zwalczania przywr jak i nicieni z rodzaju Capillaria. Przeznaczony jest wyłącznie do leczenia ryb z rodziny pielęgnicowatych, a szczególnie przydatny jest w hodowli paletek i dyskowców. Można go też stosować profilaktycznie. Przy stosowaniu tego leku, dotyczy to zwłaszcza niedoświadczonych akwarystów, należy ściśle przestrzegać zalecanych przez producenta dawek. Przy obliczaniu liczby litrów wody trzeba od ogólnej objętości akwarium odjąć objętość zajmowaną przez piasek, doniczki itp.
Jedna fiolka Capilexu służy do odkażenia 80 litrów wody. Do fiolki należy wprowadzić (najlepiej strzykawką) 8 ml wody. Po rozpuszczeniu ^zawartości pobrać strzykawką stosowną do wielkości zbiornika ilość roztworu i wprowadzić do akwarium. Na każde 10 litrów wody w zbiorniku stosować 1 ml roztworu. Temperaturę w zbiorniku ustalić na 27-28°C jednocześnie silnie przewietrzając wodę. Po trzech dniach włączyć filtr zawierający 5 g węgla aktywnego. Po całodobowym filtrowaniu wody węgiel aktywny usunąć.
Przy zwalczaniu choroby paletek wywołanej przez nicienie z rodzaju Capilaria zawartość 1 fiolki Capilexu rozpuścić w 10 ml wody w płaskim naczyniu (kry stali zator, spodeczek itp.). Do tak przygotowanego roztworu dodać pół łyżeczki od herbaty rureczników lub oczlików. Po 4-5 godzinach martwe rureczniki lub oczliki odsączyć i podać jako pokarm paletkom. Rureczniki przed karmieniem należy bardzo drobno posiekać. Uwaga! Ryby w czasie leczenia zmieniają ubarwienie ciała, stają się jaśniejsze, oko traci swą barwę czerwoną i staje się szare. W czasie kuracji paletki nie odznaczają się zbytnim apetytem. Lek nie niszczy jaj robaków i dlatego należy celem całkowitego wyleczenia kurację po 7-10 dniach powtórzyć.
_______________
1 G. Keller, Der Discus Kónig der Aquarienfische, Kosmos Verlag, Stuttgart 1974.
2 G. Bassieer, Bildailas der Fischkrankheiten im Susswasseraąuanum, Urania -Verlag, Leipzig-Jena-Berlin 1983.
3 Patrz przypis 1.
4 G. Schubert, Krankheiłen der Fische, Kosmos Verlag, Stuttgart 1974.
5 Sterba, Lex,kon der Aquaristik uńd Ichihyohgie, Edition Leipzig, Leipzig 1978.
|