W artykule przedstawiona została ogólna charakterystyka rośliny Ottelia alismoides (L) Persoon, jej morfologia, ekologia, uprawa, rozmnażanie i rozwój młodych roślin.
OTTEIiA ALISMOIDES (ryci), synonimy: Dainasonium Indicum. Hymenotheca latifolia, Ottelia indica, O. lactucaefolia, O. lanceolata należy do rodziny Hydrocharitaceae (żabiściekowate), należącej do roślin jednoliściennych (Monocotyleolones). Do rodziny tej należą również takie rośliny akwariowe jak: nurzańce (Vallisneria), moczarka argentyńska (Egeria densa), Logarosiphon, Limnobium, Blyxa, a z roślin rosnących w naszych warunkach klimatycznych: żabiściek (Hydrocharis), osoka (Stratiotes) przesiąkra (Hydrilla) i oczywiście moczarka kanadyjska (Elodea canadensis).
Ottelia jest jedną z najładniejszych roślin wodnych. Występuje w Azji, Afryce i Australii. W naszych akwariach spotyka się ją rzadko. Powodem tego nie są trudności w jej uprawie, ale fakt że rozmnaża się jedynie przez nasiona i jak podają niektóre źródła, jest rośliną jednoroczną (np. K. Rataj). Prywatny i sporadyczny import nie zapewnia tej roślinie trwałego miejsca w naszych akwariach. Pozostaje nam więc jedynie opanowanie jej rozmnażania przez nasiona.
Autorzy artykułu od przeszło trzech lat uprawiają Ottelię alismoides w swych akwariach i pragną podzielić się swymi spostrzeżeniami z szerszym gronem zainteresowanych osób.
Ottelia alismoides osiąga w akwarium 50 cm wysokości. Posiada krótkie kłącze z dużą ilością długich,białych korzeni. Liście jej są jasnozielone, duże, w przybliżeniu koliste i nieco zaostrzone na szczycie, osadzone na długich ogonkach, wyrastających z krótkiej łodygi (ryc 2). Brzegi liści pofałdowane, a blaszki charakterystycznie zwinięte do środka. Blaszka liścia po rozprostowaniu ma średnicę od 12 do 15 cm. Ogonek jest co najmniej dwa razy dłuższy od blaszki.
Kwiaty Ottelii są samopylne, koloru białego-, o średnicy około 3 cm. Składają się z trzech płatków (ryc 3). Bezpośrednio pod kwiatem znajduje się duża, jajowata zalążnia, której wielkość niewiele tylko różni się od wielkości dojrzałego owocu. Długość owocni 3-4 cm. Po zapyleniu powiększa się jej średnica, a długość pozostaje prawie bez zmian. Nasiona Ottelii są małe, jajowate, o długości do 2 mm i średnicy do 1 mm. W owocu jest ich około 400 sztuk, rozmieszczonych w kilku komorach (ryc 4).
Ryc 1. Ottelia alismoides
Ottelia alismoides jest rośliną typowo wodną, o bardzo kruchych i delikatnych liściach. Wymaga silnego oświetlenia mieszanego (żarówki plus świetlówki) wskazana również jest duża ilość światła naturalnego, dlatego powinno się ją sadzić w najjaśniejszym miejscu akwarium. Bardzo źle znosi nawet krótkie dwu-trzydniowe przerwy w oświetlaniu. Jest rośliną niezwykle efektowną. Nadaje się szczególnie do dużych, dobrze oświetlonych akwariów dekoracyjnych. Wymaga wody miękkiej i lekko kwaśnej, o temperaturze około 25°C. Nasze egzemplarze rosną jednak dobrze w wodzie wodociągowej o twardości 8-10°n i pH 7. Jako podłoże można stosować drobny żwir z niewielką domieszką gliny i torfu, jeśli uprawiamy roślinę w doniczce, lub sam żwir użyźniony tylko kałem rybim, przy uprawie rośliny bezpośrednio w podłożu w akwarium. Egzemplarze takie przy właściwym oświetleniu są nawet dużo silniejsze od uprawianych w doniczkach.
Ryc 2. Liść z ogonkiem
Ottelia alismoides rozmnaża się wyłącznie generatywnie. Z krótkiej łodygi wyrasta pąk kwiatowy ze znajdującą się pod nim owocnią. Po kilku dniach pąk osiąga powierzchnię wody i zakwita. Kwiat jest samopylny, kwitnie kilka godzin, po czym płatki więdną, a owocnia stopniowo powiększa się. Czasami bywa tak, że pąk z owocnią nie osiąga powierzchni wody i kwiat rozwija się pod wodą. Płatki jego nie rozprostowują się, a mimo to ulega zapyleniu. Owoc dojrzewa około trzech tygodni, dojrzały pęka i wydostaje się z niego około 400 nasion pokrytych pływającą tkanką. Po kilkunastu minutach tylko po pekniętej osłonie owocu (ryc 5) można poznać, że nasiona się rozsypały. Wyłapanie nasion z akwarium, ze względu na ich małe rozmiary, jest praktycznie niemożliwe. Dlatego też proponujemy wcześniejsze zawiązanie na dojrzewającym owocu małej torebki foliowej, do której po pęknięciu osłony spadną nasiona. Tak uzyskane nasiona najlepiej wysiać w małym, specjalnie do tego celu przeznaczonym, akwarium. Jako podłoże można stosować drobny żwirek zmieszany z gliną i odrobiną torfu. Wodę radzimy pobrać z akwarium w którym dojrzały nasiona. Poziom wody powinien wynosić około 10 cm, temperatura 20-25°C, Do oświetlenia zbiornika najlepiej nadaje się świetlówka lub żarówka o małej mocy. W takich warunkach nasiona kiełkują najczęściej po 2-3 tygodniach. Zdarzą się również, że kiełkują już po kilku dniach. W przvpadku rozsypania się nasion w akwarium ogólnym kiełkują one stopniowo w ciągu bardzo długiego okresu (nawet kilku miesięcy). Młode roślinki zwykle, ze względu na nie sprzyjające warunki (ryby, ślimaki, brak wystarczającej ilości światła) szybko giną.
Ryc. 3. Kwiat z zalążnią
Ryc. 5. Pęknięta osłona owocu
Ryc. 4. Owoc z nasionami
Siewki są bardzo delikatne, dlatego musimy uważać aby do akwarium z siewkami nie dostały się ślimaki lub by nie nastąpił rozwój glonów. Młode rośliny rosną bardzo wolno, łatwo giną i straty wśród nich są olbrzymie, należy więc poświęcić im wyjątkowo dużo uwagi i czasu aby doprowadzić je do stanu pozwalającego na przesadzenie do większego zbiornika. Robimy to gdy osiągną około 10 cm wysokości. Liście młodych roślin są lancowate (ryc 6).
Ryc 6. Rozwój młodej rośliny
W literaturze można spotkać sprzeczne informacje na temat zdolności kiełkowania nasion i rozwoju młodych roślin Ottelia alismoides. Według Żdanowa zdolność kiełkowania zachowują tylko te nasiona, które przechodzą okres spoczynku, tzn. że przechowywane są przez pewien okres czasu w temperaturze poniżej 15°C, Nasze obserwacje i doświadczenia nie potwierdzają tej tezy, ponieważ właśnie nasiona w takich warunkach przechodzące okres spoczynku nie kiełkowały, a stosunkowo najszybciej kiełkowały nasiona wysiane bezpośrednio po dojrzeniu i znajdujące się cały czas w wodzie o temperaturze około 25°C. Mieliśmy również przypadki, że po pęknięciu owocu i pozostawieniu nasion w torebce foliowej na roślinie przez kilka dni (2-3) nasiona kiełkowały w torebce. Spotkaliśmy się także z przypadkami kiełkowania nasion przechowywanych przez, dłuższy okres czasu w stanie suchym. Jeszcze raz chcemy tu jednak podkreślić, że droga od młodej siewki do rośliny, którą można eksponować w akwarium dekoracyjnym, jest bardzo długa i skomplikowana. Dyskusyjna jest również sprawa długowieczności rośliny, tzn. czy jest to roślina jednoroczna czy wieloletnia. Według Żdanowa Ottelia alismoides jest rośliną wieloletnią, a według Rataja jest jednoroczną. Nasze egzemplarze mają już przeszło trzy lata i dalej pięknie się rozwijają. Uważamy, że Ottelia trzymana we właściwych warunkach może być rośliną wieloletnią.
Mamy nadzieję, że artykuł nasz zainteresuje Czytelników, a wiadomości w nim zawarte ułatwią chętnym uprawę tej pięknej rośliny.
LITERATURA
K. Rataj – Akvaristika zacina u rostlin, „Svepomoc”, 1977. G, Sterba – Aquarienkunde, t. 2, Urania Verlag, Leipzig-Jena-Berlin 1965. H.C. de Wit – Aquarienpflanzen, Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 1971. W.S. Żdanow – Akwariumnyje rastienia, Lesnaja Promyszlennost, Moskwa 1973.