Wszystkie odmiany hodowlane karasi ozdobnych mogq odbywać tarło w zbiornikach o pojemności od 30 do 40-litrów. Jednak baseny duże są najbardziej stosowne, przy czym trzeba pamiętać, że poziom wody nie powinien być wyższy niż 20-25 cm. Woda musi być dobrze napowietrzana.
W basenie tarliskowym na dnie nie powinno być piasku, ani żwiru. Muszą się w nim znajdować rośliny drobnolistne np. z rodzajów Elodea, Egeria, Myriophyllum lub inne, przyciśnięte do dna większym kamieniem! Jeżeli nie mamy odpowiednich roślin można użyć np. drobno pokrojonego łyka drzewnego (ale nie wierzbowego), pęczków włókien rafii, włókien przędzy poliamidowej lub polietylenowej itp., które należy dobrze przepłukać pod bieżącą, ciepłą wodą, a rafię czy łyko wygotować. Złote rybki chętnie też odbywają tarło wśród korzeni takich roślin, jak np. Eichhornia crassipes czy Pistia stratiotes, ale muszą to być egzemplarze dobrze wyrośnięte.
Akwarium tarliskowe powinno być od najwcześniejszych godzin rannych oświetlane promieniami słonecznymi lub przez całą dobę żarówką. Tarło może odbywać się przy temperaturze wody nie niższej niż 16°C, a najlepsza jest 22-24°C.
Mocne i zdrowe okazy ryb zdolne są do odbycia tarła mniej więcej po skończeniu jednego roku życia. Najlepsze wyniki uzyskuje się jednak z rybami 2-3 letnimi. Gotowy do tarła samiec ma na pierwszych promieniach płetw piersiowych rodzaj „piły”, którą tworzą szczerby wyrostków i wysypki perłowej. Wysypka ta, wyglądająca jak rozsypane ziarenka kaszy manny, pojawia się także na pokrywach skrzelowych. Samiczka gotowa do odbycia tarła ma gruby, wypełniony ikrą brzuszek. Oglądana z góry wyraźnie wykazuje lekkie skrzywienie ciała, spowodowane obecnością ikry. Skrzywienie to czasami pozostaje u ryby i po tarle. Uważa się, że rozpoznanie płci u karasi ozdobnych poza okresem godowym jest trudne, jednakże bardzo łatwo można odróżnić samca od samicy po wyglądzie ich otworu analnego. U samca jest on bardziej wydłużony i oglądany z boku jest jak gdyby skośnie ścięty, podczas gdy u samicy otwór ten jest lekko uwypuklony tworzqc rodzaj niewielkiego pokładełka, a oglądany z dołu jest owalny 1).
Obfite karmienie młodych ryb z grupy krótkociałych może spowodować otłuszczenie ich organów wewnętrznych, co z kolei prowadzi do bezpłodności. Dlatego umiar w żywieniu ryb w ciągu całego ich życia nie jest bez znaczenia dla wyników hodowlanych.
Dojrzała samica prawdopodobnie wydziela specyficzny zapach, szczególnie intensywny w okolicy odbytu, który przyciąga gotowe do tarła samce. Zwykle w marcu i kwietniu samce zaczynają uganiać się za samiczkami. Swymi pyszczkami, pokrywami skrzelowymi i bokami dotykają okolic odbytu i partii brzusznych samiczek. Zachowanie takie wskazuje na bezsprzeczną gotowość ryb do tarła. Jeżeli objawy te zaobserwuje się wcześniej niż w marcu – kwietniu, należy tarlaki rozdzielić, i trzymać osobno. Samiczki trzeba wówczas umieścić w takim basenie, aby nie mogły się one ocierać o rośliny, żwirek czy kamienie, co spowodować może przedwczesne zrzucenie ikry. Przedwczesne tarło można zahamować obniżając temperaturę wody. Wczesne uzyskiwanie narybku nie jest pożądane z uwagi na trudności w zapewnieniu mu właściwego żywego pokarmu, bezwarunkowo koniecznego w pierwszych tygodniach życia rybek. Otrzymuje się też zazwyczaj potomstwo słabe jakościowo. Najlepiej gdy tarło odbywa się w miesiącach maju i czerwcu, kiedy łatwiej wykarmić narybek różnorodnymi pokarmami żywymi i glonami. Stosowana przez wielu hodowców praktyka całorocznego wycierania karasi ozdobnych godna jest potępienia. Nie uwzględnia ona bowiem cykliczności rozwoju tego gatunku ryb, ściśle związanego z porami roku. Doprowadza ona do forsowania organizmów ryb, a otrzymywany w innych okresach niż wiosna i lato narybek jest słaby i wykazuje wiele braków standardowych.
Karaś złocisty (Carassius auratus) – kometa
Fot. W. Damaskin
Przygotowując tarlaki do tarła trzeba je dobrze karmić żywymi pokarmami: rozwielitkami, dżdżownicami i larwami komarów. W wypadku trudności w uzyskiwaniu żywych pokarmów można je zastąpić mieloną, chudą wołowiną z dodatkiem witamin („Vibovit” – 1 paczka na 30 dag surowego mięsa). Na parę dni przed właściwym tarłem samce zaczynają prześladować samiczki. Aktywność samców stopniowo wzrasta, a w dniu tarła jest ona szczególnie intensywna, przerywana tylko krótkimi chwilami odpoczynku. Młode samce, o bardziej krótkich ogonach i płetwach, są w stanie łatwiej i szybciej pływać, dlatego mogą one lepiej zapłodnić ikrę. Stąd samce takie należy uznać za bardziej wydajne. Na jedną samicę powinno przypadać nie mniej niż 2 samce, co pozwala na lepsze zapłodnienie całej wyrzucanej ikry. Pierwsze tarło w sezonie jest zazwyczaj największe, a 2-3 letnia dobrze wyrośnięta, zdrowa i silna samica może dać do 3 tysięcy ziaren ikry.
Tarło rozpoczyna się bardzo wcześnie rano i może trwać do połowy dnia (około 5-6 godzin). Po okresie 4-5 tygodni tarło może odbyć się ponownie. W czasie tarła samica podpływa w okolicę roślin lub przepływając nad nimi wypuszcza ikrę, która przykleja się do nich lub opada na dno. Samce przepływając nad ikrą polewają ją mleczem. Za jednym razem samica wyrzuca od 10 do 20 ziaren ikry. Są one bardzo kleiste i łatwo przyklejają się do roślin i dna. Ziarenko ikry ma średnicę około 1,5 mm i początkowo jest lekko bursztynowe, po 2-3 dniach blednie, a jego przezroczystość zanika. Niezapłodniona ikra na drugi dzień bieleje i szybko pokrywa się grzybkami z rodzaju Saprolegnia. Po odbytym tarle stosuje się dodanie do wody trypaflawiny, w koncentracji 0,1-1 g na 100 l wody, lub tabletek cilexu (aby woda zabarwiła się na lekko zielonkawy kolor), co chroni ikrę przed grzybkami. Innym bardzo dobrym sposobem pozbycia się saprolegnii jest umieszczenie w akwarium z ikrą paru sztuk żywych stawonogów z rodzaju ośliczek (Asellus) np. ośliczki pospolitej (Asellus aquaticus), które zjadają wszelkie pasożytnicze grzybki, nie czyniąc szkody samej ikrze 2) Świeżo złożona przez samicę ikra jest troszkę spłaszczona i dopiero przy zetknięciu z wodą ziarenka nabierają okrągłego kształtu.
Po” zakończeniu tarła należy od razu tarlaki usunąć ze zbiornika lęgowego, ponieważ zaczynają one zjadać swoją ikrę. Można postąpić też odwrotnie, tzn. wyjąć i przemieścić do innego, wcześniej przygotowanego basenu, kępki roślin lub substratu z przyklejonymi doń ziarenkami ikry. W wypadku pozostawienia ikry w tym samym zbiorniku należy poziom wody trochę obniżyć. Basen lęgowy winien znajdować się w jasnym miejscu, ale trzeba go chronić przed przegrzaniem. Bezpośrednie promienie słoneczne są dla ikry szkodliwe. W temperaturze 22-24°C larwy karasi ozdobnych wykluwają się po 4-5 dniach inkubacji. Im niższa temperatura wody tym proces wykluwania się narybku trwa dłużej. Według autorów japońskich za najlepszą dla inkubacji ikry złotych rybek należy uznać temperaturę w granicach 19-20°C. Nie powoduje ona deformacji ciała i płetw w tak znacznym stopniu, jak to ma miejsce w niższych i wyższych temperaturach.
Warto nadmienić, że ikra lepiej rozwija się w naczyniach mniejszych. Po pojawieniu się larw do zbiornika dobrze jest wpuścić parę sztuk ślimaków, które zjedzą niezapłodnioną ikrę i tym samym skutecznie zapobiegną psuciu się wody.
Nowo narodzone larwy karasi ozdobnych są bardzo słabe fizycznie i bezradne. Wyglądają one jak malutkie niteczki zakończone z jednej strony parą czarnych oczek z woreczkiem żółtkowym pośrodku. W woreczku tym mieści się zapas pokarmu na pierwsze dni życia. Na początku larwy mogą przemieszczać się tylko niewielkimi zrywami i posiadają zdolność przyklejania się do podłoża. Na drugi dzień po wykluciu się larwy są wyraźnie widoczne: wiszą na roślinach lub szybach akwarium. Po 2-3 dniach larwy zaczynają swobodnie pływać w toni wodnej. Wówczas też zapasy żółtka wyczerpują się i narybek potrzebuje pokarmu. Jest nim tzw. „pył”, czyli kultura wymoczków (Infusoria) i wrotków (Rotatoria), które można zdobyć z odłowów stawowych. Autor w swojej praktyce akwariowej wykorzystuje jednak do tego celu granulat o nazwie „Protogen” prod. RFN (firma Hansa Brustmanna, cena ok. 4,- DM), z którego w warunkach domowych wylęga się odpowiedni „pył”. Pokarm ten trzeba podawać w niewielkich porcjach. Bardzo korzystne jest podawanie larwom drobniutkich glonów, w postaci tzw. zakwitłej zielonej wody, którą można uzyskać ustawiając odpowiednie naczynie z wodą akwariową w miejscu o silnym działaniu promieni słonecznych. Po paru dniach woda „zakwitnie”. Na Dalekim Wschodzie do wylęgu narybku karasi ozdobnych stosuje się naczynia drewniane, które uprzednio poddawane są silnemu nasłonecznieniu, aby na ich ściankach wytworzyła się gęsta kolonia glonów. Naczynia gliniane bądź porcelanowe są tutaj gorsze.
Po 1,5-2 tygodniach można zacząć karmienie narybku najdrobniejszymi rozwielitkami lub oczlikami i ich larwami (nauplia), które uzyskujemy przesiewając odłowioną żywą karmę stawową przez drobne sitka. Następnie można już podawać dorosłe formy osobnicze tych skorupiaków. W wieku 1 miesiąca rybki mogą już zjadać drobne larwy komarów.
Czasami jednak natrafić można na duże trudności w zdobyciu właściwych pokarmów żywych ze stawu. Wówczas można je zastąpić gotowanym żółtkiem jajka, przetartym przez drobne sitko i rozmieszanym z odrobiną wody. Może to też być żółtko suszone używane w piekarnictwie lub roztarte w palcach dostępne w handlu zoologicznym pokarmy suche. Karmienie narybku w wieku do 2,5 miesiąca płatkami owsianymi przetartymi przez drobniutkie siteczko, wg hodowców radzieckich, powoduje zaokrąglanie się ciała i jego skracanie, co szczególnie pożądane jest dla takich odmian hodowlanych, jak welony i teleskopy. Płatki należy ugotować w niewielkiej ilości wody i ochłodzić; można je przechowywać w lodówce, bowiem karmić trzeba rybki dosłownie minimalnymi porcjami, które muszą być od razu zjedzone.
Narybek trzeba karmić w miarę obficie, tzn. w ciągu jednego dnia jedna rybka powinna zjadać więcej niż sama waży, ale należy uwzględniać zasadę podawania jednorazowo nieznacznych ilości pokarmów. W pierwszych tygodniach życia narybek musi być karmiony kilka razy dziennie, a następnie 2 razy w ciągu dnia (rano i na 2 godziny przed zachodem słońca). Ilość podawanych pokarmów należy regulować wg szybkości żerowania rybek. Wszelkie pozostające resztki trzeba usuwać, a w żadnym wypadku nie mogą one pozostać w zbiorniku na noc.
W celu zapewnienia dobrych warunków rozwoju narybku bardzo ważne jest napowietrzanie wody lub zapewnienie narybkowi odpowiednio obszernego zbiornika.
__________________ 1) Y. Matsui w swej pracy pt. Kin-gyo (Ztota rybka), Tokio 1963, s. 68, zamieszcza zdjęcie otworów analnych samca i samicy, gdzie u samicy wyraźnie widać dwa otwory. 2) Temu interesującemu zagadnieniu należałoby poświęcić odrębny artykuł, bowiem sprawa ta nie jest jeszcze u nas znana.