CHOROBY RYB CZ. III
CHOROBY WYWOŁYWANE PRZEZ PŁAZIŃCE
– Daktylogyroza – Gyrodaktyloza – powodują je robaki płaskie Dactylogyrus – (rys. 1). Gyrodadylus – (rys. 2) różniące się bardzo mało między sobą. Mają wielkość 1,5-2 mm. Ciało składa się z worka mięśniowego, zakończonego z jednej strony tarczą z narządami czepnymi
Rys. 1. Dactyrogyrus
Rys. 2. Gyrodactylus i pasożyty na skrzelach ryb
Pasożytują na skórze, płetwach, skrzelach. Zakażenie następuje przez kontakt z chorą rybą lub przez pokarm. W naturalnych warunkach spotyka się je prawie na każdej rybie. Pojedyncze pasożyty nie stanowią zagrożenia, jednak osłabienie ryb przez np. niekorzystne warunki w akwarium może spowodować ich masowy rozwój. U ryb występuje duszenie się, mętnienie skóry, uszkodzenie skrzeli (są blade). Przy powiększeniu widać przyczepione pasożyty. Leczenie s.183. Zbiornik po usunięciu ryb jest po tygodniu wolny od pasożytów – rozwój trwa 5 dni, żyją w wodzie bez żywiciela tylko kilkanaście godzin.
– Sangwinikoloza – płazińce Sanguinicola – (rys. 3) mają wielkość do 2 mm, pasożytują w układzie krwionośnym, jaja są roznoszone do różnych narządów, poprzez skrzela wydostają się poza organizm ryby. Jaja mają wygląd trójkątny lub owalny. Żywicielami pośrednimi są ślimaki wodne. Ryby mogą się zarazić od ślimaków przynoszonych z naturalnych zbiorników. Ryby wykazują objawy duszności, skrzela nie są równomiernie zabarwione. Dotychczas nie znaleziono sposobu zwalczania, jedynie można zapobiec dalszej inwazji przez zniszczenie ślimaków.
Rys. 3. Sanguinicola, obok powiększone jajo
– Metacerkarie – są to formy pośrednie płazińców, pasożytujące na rybach. W akwariach spotykane są metacerkarie, przywry Diplosfomum (rys. 4) – pierwszym żywicielem są ślimaki wodne, ostatecznym ptaki. Po opuszczeniu ślimaka wnikają przez skórę do organizmu ryby i umiejscawiają się w oku, powodując zniszczenie soczewki. Objawem jest długotrwałe zmętnienie, zbielenie soczewki oka (nie mylić z krótkotrwałym zmętnieniem np. przy gwałtownej zmianie wody). Przy powiększeniu można zauważyć na soczewce larwy wielkości 0,4-0,5 mm. Możliwe jest tylko zapobieganie, j nie wprowadzanie ślimaków z naturalnych zbiorników do akwarium, a przy zaistniałej chorobie – niszczenie ich.
Rys. 3. Sanguinicola, obok powiększone jajo
– Prócz wymienionych – ryby w akwarium mogą zarazić się innymi płazińcami i ich larwami. Przy formach dorosłych leczenie jak na s.183 przy pośrednich należy usunąć źródło zarażenia (ślimaki) i usunąć ryby ze zbiornika na pewien czas (od tygodnia do dwóch miesięcy) ewentualnie zdezynfekować.
VI. Tasiemczyce – Costodes
Rys. 5 Tasiemiec Caryophyllaeus
Tasiemce są to pasożyty o ciele płaskim, wydłużonym, o długości od kilku milimetrów do kilkunastu metrów. Ciało składa się z członów, pierwszy posiada wyspecjalizowane narządy czepne (bruzdy, kolce), przytwierdzające go do układu pokarmowego żywiciela. Następne człony posiadają obupłciowe narządy rozrodowe. Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego, wchłaniają pokarm całą powierzchnią ciała. Tasiemce rybne potrzebują do rozwoju jednego lub dwu żywicieli pośrednich – skorupiaków planktonowych lub innych bezkręgowców. Ostatecznymi żywicielami są ryby, ptaki lub ssaki. Ze względu na skomplikowany system rozwoju tasiemce są dolegliwością bardzo rzadką wśród ryb w akwarium. Zdarzają się czasem zakażenia tasiemcami gatunku Caryophyllaeus – (rys. 5) mającymi jako pośredniego żywiciela rurecznika (Tubifex). Dotyczy to tylko pojedynczych ryb, objawia się przez nieregularne powiększenie jamy brzusznej. Długość tasiemca od 0,8 do 1,4 cm. Stwierdzenie jest możliwe tylko przez sekcję ryby (pasożyt umiejscowiony w jelicie).
VII. Nicienie – Nematodes
– Pasożyty o walcowatym kształcie ciała, zwężającym się na obu końcach, są rozdzielnopłciowe. Składają jaja do wody, mogą mieć żywicieli pośrednich, np. skorupiaki planktonowe, ale nie muszą. Ryby zarażają się przeważnie przez zjedzenie zarażonego żywiciela pośredniego.
Rys. 6 Nicień – Capillaria zeden, 1 .-samica, 2.-samiec, 3.-koniec ciała samca od spodu, 4 -koniec ciała samca z boku, 5.-jajo. Z prawej – Nicień – Capillaria pterophylli. 1. Jajo powiększone 450 razy, 2. koniec ciała samca ze spiculum, 3. koniec ciała samicy (koniec jajnika i odbyt)
U ryb akwaryjnych; pielęgnic, szczególnie skalarów, sumików – stwierdzono występowanie nicieni z gatunku Capillaria (dł. 4-14 mm, szer. 0,05 mm) – (rys. 6), pasożytujących w jelicie cienkim. Zaatakowane ryby chudną, występuje stan zapalenia jelita żołądka.
VIII. Kolcogłowy – Acanthocephalidae
Rys. 7 Kolcogłów
– Pasożyty wielkości 5-10 mm o walcowatym kształcie ciała, zakończonym ryjkiem z kolcami {rys. 7). Rozwój kolcogłowych odbywa się przez żywiciela pośredniego (skorupiaki, owady). Ryby mogą być żywicielami końcowymi lub pośrednimi. Kolcogłowy pasożytują przytwierdzając się do błony śluzowej przewodu pokarmowego. Przy ich dużej ilości ryby chudną i bledną. Terapia prawdopodobnie nie została jeszcze opracowana, można stosować środki przeciw robaczycy s. 182. W akwariach małe prawdopodobieństwo powstania epidemii – brak żywicieli pośrednich.
Rys. 8 Pijawki rybie i z prawej strony pijawka końska
IX. Pijawczyce – Hirudinea
– Pijawki (rys. 8) dostają się do akwarium przeważnie z pokarmem. Ze od kilku cm – można je szybko zauważyć i usunąć. Odpadają bardzo szybko od naskórka ryby po dotknięciu solą kuchenną lub zanurzeniu w silnym roztworze soli. Pijawki i ich kokony z jajami są bardzo wrażliwe na wysychanie, przy braku wilgoci giną do 24 godzin.
X. Skorupiaki
Do najczęściej występujących należą:
Rys. 9 Splewka Argulus
Rys. 10 Lernaea
– Splewka – Argulus (rys. 9) – przezroczysty skorupiak o dyskowatym kształcie ciała, dochodzący do 7 mm wielkości. Przynoszony jest czasem z planktonem łapanym w zarybionych zbiornikach. Przysysa się do naskórka ryby i odżywia się krwią. Ryby zaatakowane przez śpiewkę najczęściej ocierają się o dno i rośliny w akwarium, są zaniepokojone, miejsca uszkodzone przez śpiewkę są zaczerwienione, obrzmiałe. Pasożyty usuwamy mechanicznie z ciała ryby lub wyławiając z akwarium. Przy większej ilości usuwamy wodę i osuszamy zbiornik. Dorosłe pasożyty, ich larwy i jaja giną z braku wilgoci po kilkunastu godzinach.
– Lernaea – widłonogi, koloru białego, o wielkości ciała 12-15 mm (samice) – rys. 10. Cykl rozwojowy trwa w temperaturze pokojowej ok. 20 dni i składa się z kilku faz. Po zapłodnieniu samce giną, a samice przytwierdzają się do ryb (wnikają w skórę ryby, aż do mięśni, przechodząc kolejne przeobrażenia). Powodują uszkodzenia, zniszczenie płetw i skory, przy większej ilości powodują śniecie ryby. Na skórze i płetwach są doskonale widoczne. Przy małej ilości można usuwać mechanicznie z ciała ryb, a zbiornik osuszyć i zdezynfekować.
Rys. 11 Ergasilus
– Ergasilus – skorupiak o wielkości 0,5-2 mm z wyglądu podobny do oczlika (rys. 11). Cykl rozwojowy trwa kilka dni. Pasożytująca samica przytwierdza się hakowatymi czułkami do skrzeli ryb. Odżywia się krwią ryby i komórkami nabłonkowymi z tkanki skrzelowej. Powoduje to ogólne osłabienie ryby i zaburzenia w oddychaniu. W miejscach uszkodzonych skrzela są blade,- płatki skrzelowe zrośnięte.