Obchodzimy właśnie 75-lecie zorganizowanego ruchu akwarystycznego w Polsce. Hodowla ryb akwariowych w naszym kraju posiada jednak wieloletnią tradycję sięgającą XIX wieku. Intensywny rozwój akwarystyki nastąpił dopiero w ostatnich latach. W miastach, gdzie znacznie trudniej o kontakt z żywą przyrodą, akwarystyka staje się coraz bardziej popularnym hobby dzieci i młodzieży. Cykl artykułów, który rozpoczynamy, pozwoli początkującym akwarystom uniknąć wielu błędów i rozczarowań. Zawierać on będzie niezbędne wiadomości z zakresu urządzania i prowadzenia akwarium oraz zalecenia odnośnie właściwego zestawu ryb i roślin. Na początek trochę ogólnych wiadomości o rybach. Systematyka ryb nie jest ostatecznie ustalona, ciągle się zmienia i rozwija. Ryby należą do typu strunowców i wchodzą w skład podtypu kręgowców. Dawniej ryby zaliczano do jednej gromady. Obecnie żyjące gatunki ryb są zaliczane do dwóch gromad: ryby chrzestne (Chondrichthyes) ryby kostne (Osteichthyes). Ryby są najliczniejszą grupą kręgowców – 53% żyjących gatunków. Znaczna większość ryb akwariowych należy do gromady ryb kostnych. Najchętniej hodowane przez akwarystów są ryby z następujących rzędów:
– Karpiokształtne Rodzina Kąsaczowate Rodzina Karpiowate Rodzina Sumki pancerne – Karpieńcokształtne Rodzina Karpieńcowate Rodzina Piękniczkowate – Okoniokształtne Rodzina Łaźcowate Rodzina Przeźroczkowate Rodzina Pielęgnicowate
Podstawowe zasady; Każdy akwarysta pragnący prowadzić właściwą hodowlę powinien pamiętać, o następujących zasadach:
odpowiednia wielkość zbiornika do planowanej hodowli,
właściwa jakość wody,
odpowiedni materiał hodowlany – zaleca się zdrowe, młode ryby wiadomego po chodzenia,
właściwe karmienie odpowiednimi dla danego gatunku pokarmami,
właściwa zawartość tlenu w wodzie,
utrzymanie w czystości zbiornika,
właściwa temperatura wody.
Ryby w akwarium zalecam hodować w gatunkach występujących w naturze na jednym obszarze. W przypadku hodowli osobników z różnych terenów dobierać zwierzęta ze zbiorników i cieków wodnych o zbliżonych parametrach wody. Przed założeniem akwarium warto się zastanowić, od czego zacząć swą hodowlę. Decyzja musi zależeć nie tylko od tego, co nam się najbardziej podoba, ale również od naszych możliwości. Podjęciu tej właściwej decyzji ma służyć cykl rozpoczynanych właśnie artykułów. Zaczynamy go od propozycji dla akwarystów pragnących założyć akwarium dla ryb krajowych. Instalujemy zbiornik większych rozmiarów (około 100 litrowy) i napełniamy wodą o twardości około 10°n i pH 7-8. Woda o takich parametrach występuje w warszawskim wodociągu (pH 7, twardość 7-12°n). Dno zbiornika pokrywamy około 5 cm warstwą wypłukanego rzecznego piasku, a następnie cienką warstwą żwirku. Akwarium umieszczamy w pokoju z oknem na stronę wschodnią lub zachodnią i w miejscu dobrze oświetlonym ale nie na parapecie okna. O ile stosujemy oświetlenie sztuczne, można zbiornik ustawić w dowolnym miejscu pokoju. Niekorzystna jest strona południowa, ponieważ silna operacja słoneczna powoduje intensywny rozwój glonów. Ryby krajowe nie mają specjalnych wymagań co do temperatury wody. Najlepiej czują się w zbiorniku o temperaturze 5 do 23°C. Przejściowo znoszą i wyższą temperaturę, o ile woda jest silnie napowietrzana. W zbiorniku należy utrzymywać wyższą temperaturę w okresie letnim (17 do 23°C) i niższą w okresie zimowym (poniżej 15°C). Zmiana temperatury wody jest ważna w przypadku hodowli w zbiorniku roślin krajowych. Napowietrzanie i filtrowanie wody nie jest konieczne o ile na jedną rybę wielkości około 10 cm przypada minimum 5 litrów wody. Przy większej obsadzie należy zainstalować przewietrzacz lub filtr powietrzny. W zbiorniku, w którym znajduje się odstana woda (7 do 10 dni) sadzimy rośliny krajowe; jak wywłócznik kłosowy (Myriophyllum spicatum), moczarka kanadyjska (Elodea canadensis), rogatek sztywny (Ceratophyllum demersum) itp. W tak przygotowanym akwarium możemy hodować małe karpie (Cyprinus carpio), karasie (Carassius carassinus i C. auratus gibelio), liny (Tinca tinca i T. aurata), okonie (Perca fluviatilis) itp. Musimy jednak pamiętać, że ryby te dorastają do znacznych wielkości. Najlepiej do hodowli w akwarium, zwłaszcza dla początkującego akwarysty, nadają się słonecznice (Leucaspius delineatus). Dorastają one do długości 12 cm, przeważnie jednak posiadają wymiary od 6-8 cm. Ryby te są łatwe do pozyskania, ponieważ masowo występują w stawach, jeziorach, a również w rowach potorfowych i małych bagiennych ciekach. Słonecznica jest niewybredna żywi się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. W zbiorniku prezentuje się bardzo dobrze, jest zgrabna i żwawa. Samiec słonecznicy sprawuje opiekę nad potomstwem
Słonecznica
Równie ciekawą i zalecaną dla młodego akwarysty jest różanka pospolita (Rhodeus sericeus amarus). Występuje ona w wodach stojących lub Wolno płynących. Dorasta do 8 cm długości. Rybki są ruchliwe, łagodne i mogą być trzymane wspólnie z innymi gatunkami. Są jaskrawo srebrzyste. Łuski i płetwy samca w okresie tarła przybierają barwę różową lub czerwoną. Bardzo interesujący jest sposób rozmnażania tych ryb. Tarło jest możliwe do przeprowadzenia tylko w obecności małża – skójki lub szczeżui. Samica składa jaja do syfonu oddechowego małża, gdzie są one zapładniane prze samca. Rozwój jaj i narybku następuje w jamie skrzelowej małża. Po miesiącu małe różanki opuszczają swojego gospodarza. Za pożywienie młodych rybek służą glony i drobny plankton. Bardzo interesujące, ze względu na sposób rozmnażania, są ryb z rodziny ciernikowatych (Gasterosteidae). W akwarystyce mają znaczenie dwa gatunki – ciernik trójigłowy (Gasterosteus aculeatus) i cierniczek dziewięcioigłowy (Pungitius pungitius).
Ciernik trójigłowy i cierniczek dziewięcioigłowy
Rys. M. Kosterska
Samce obu tych gatunków budują gniazda, do których samice składają ikrę. Cierniczek, który jest trudniejszy do rozmnożenia w niewoli, buduje gniazdo zawieszone między roślinami, a ciernik zakłada je w zagłębieniach podłoża, wykonując kuliste gniazdo z roślin. Oba gatunki należą do najmniejszych ryb naszych wód. Hodowla ryb krajowych umożliwia obserwację ich życia.