Na przestrzeni ostatniego roku akwarium Wielkopolskiego Parku Zoologicznego w Poznaniu wzbogaciło się o cały szereg nowych gatunków ryb akwaryjnych drogą importu z Niemiec i Związku Radzieckiego. Ponieważ należą one do gatunków sporadycznie, lub nigdy jeszcze nie eksponowanych w Polsce uważam za celowe podzielenie się wstępnymi obserwacjami dotyczącymi ich aklimatyzacji i hodowli.
1) Wężogłów {Channa micropetes) z południowej Azji. Dwie sztuki tego gatunku miały długość około 8 cm w chwili dostawy. Od pierwszego dnia pobierały każdy rodzaj pokarmu, szczególnie gustując jednak w drobnych rybach, zarówno żywych, jak i martwych.
Wężogłów czyli Channa micropeltes to naprawdę supernowość akwarystyczna
Połykały nawet kawałki, czasami bardzo duże i wykazywały w początkowym okresie niezwykle szybki wzrost. W ciągu niecałego roku urosły do ponad 40 cm. Próba połączenia z innymi dużymi rybami z Azji nie powiodła się gdyż atakowały i pożerały nawet zbliżone wielkością Barbus schwanenfeldi i Balantiocheilus melanopterus. Pomimo, iż ich bardzo atrakcyjne w stadium młodocianym barwy uległy zmatowieniu stanowią nadal sporą atrakcję naszego akwarium.
2) Sum nożowy (Eigenmannia virescens) Wbrew nazwie ryba ta zamieszkująca Amerykę Płd. należy do rzędu karpiokształtnych. Osiąga długość do 45 cm. Posiada wyłącznie płetwy piersiowe i bardzo wydłużoną płetwę odbytową, której falujące ruchy umożliwiają jej poruszanie się z równą łatwością zarówno do przodu jak i do tyłu. Płetwa ogonowa zastąpiona biczowatym wyrostkiem. Posiada narządy wytwarzające słabe pole elektryczne służące do orientacji w środowisku, oraz ustalenia hierarchii w stadzie. Aklimatyzacja w naszym akwarium przebiegła bezproblemowo. Ryby chętnie pobierały każdy pokarm żywy i szybko rosły. Czasami można było obserwować pozorowane walki ustalające hierarchię w stadzie.
Marzenie wielu akwarystów – sum nożowy
Każdy osobnik posiada swoje ulubione miejsce w akwarium, którego broni przed innymi. Nie są agresywne wobec innych ryb podobnej wielkości. Wzrost dość szybki. Mimo niezbyt atrakcyjnego ubarwienia jest rybą ciekawą i godną polecenia nawet do większych zbiorników domowych. Ryba ta rozmnażała się już w warunkach sztucznych, lecz opisu warunków i przebiegu tarła brak. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony.
3) Wielopłetwiec ozdobnopłetwy (Polypterus ornatipinnis). Należy do prymitywnego rzędu wielopłetwców. Zamieszkuje stojące wody Afryki tropikalnej. Osiąga długość do 35 cm. Charakterystyczne cechy to nietypowa budowa płetw (płetwa grzbietowa wielodzielna, płetwy piersiowe i brzuszne osadzone na trzonkach), zdolność do oddychania powietrzem atmosferycznym, a także larwy posiadające skrzela zewnętrzne. Larwy te są zupełnie podobne do kijanek traszek. W 1989 roku otrzymaliśmy kilka młodych ryb tego gatunku. Osobniki te posiadały nadal resztki skrzeli zewnętrznych, co wskazywało na ich bardzo młody wiek. Miały one od 8 do 10 cm długości.
Już w pierwszą noc wykazały zadziwiającą sprawność swoich dziwacznych, wachlarzowatych płetw parzystych. Przy ich pomocy „wyszły” z akwarium wspinając się po grzałce. Pozostałe po tym nieszczęśliwym wypadku osobniki nie sprawiały żadnego kłopotu w hodowli. Chętnie pobierają praktycznie każdy pokarm, preferując jednak karmę żywą. Jest to ryba o bardzo ciekawym kształcie, o niezwykłym ubarwieniu i zajmującej biologii. Niestety posiada także wady. Ponieważ pędzi nocny i przydenny tryb życia nie należy do gatunków łatwych do ekspozycji. Dodatkową wadę stanowi jej agresywność zarówno w stosunku do osobników własnego, jak i innych gatunków.
Ciekawa ryba, skomplikowana nazwa – wielopletwiec ozdobnopletwy
Próbowaliśmy ich ekspozycji w zbiorniku środowiskowym wraz z trąbonosami ( (Gnathonemuspetersi). Mimo, iż w ciągu dnia nie obserwowaliśmy żadnych zatargów, to jednak po kilku dobach zorientowaliśmy się, iż całkowicie zdominowały one większe od siebie trąbonosy, a nawet zdołały je pokaleczyć. Obecnie utrzymywane są razem z dużym (30 cm) Osteoglossum bicirrhosum. Ryba ta rozmnażana była w latach sześćdziesiątych, niemniej nigdy nie rozpowszechniła się w hodowlach.
4) Prapłetwiec {Protopterus annectens) Przedstawiciel pradawnego rzędu ryb dwudysznych. Cztery gatunki rodzaju Protopterus zamieszkują zamulone, płytkie wody Afryki tropikalnej, w tym także wody okresowe. Oddycha prawie wyłącznie powietrzem atmosferycznym, co umożliwia mu przeżycie w wodach o prawie zerowej zawartości tlenu. Okres suszy spędza w stanie anabiozy w śluzowym kokonie otoczonym wyschniętym mułem. Po opadach opuszcza kokon, uzupełnia straty wody w organizmie i powraca do aktywnego życia. Ikra składana jest w wykonanych przez samca kokonach z mułu. Larwy posiadają skrzela zewnętrzne. Płetwy parzyste przekształcone są w nitkowate wyrostki służąc jako narząd dotyku, niezbędny przy poruszaniu się w mule i mało klarownej wodzie. Oczy w znacznym stopniu zredukowane. Osiąga do 60 cm długości.
W 1989 roku otrzymaliśmy dwie sztuki tego gatunku z Kólner Aquarium. Obie ryby były dobrze wyrośnięte i miały ok. 40 cm długości. Po transporcie znajdowały się w niezbyt dobrym stanie, lecz szybko zregenerowały uszkodzenia. Utrzymywane są pojedynczo w zbiornikach o niskim poziomie wody (do 30 cm). Ważne jest by powietrze którym oddychają te ryby było o tej samej temperaturze co woda. Karmione są martwymi, całymi rybami, głównie karasiami. Żywe karasie po kilku dniach nie są już atakowane. Drugi osobnik przebywa w towarzystwie stadka neonów (Paracheirodon innesi) i innych bystrzyków. Prapłetwiec eksponowany w ZOO po wpuszczeniu do zbiornika z dużą ilością korzeni i lignitów przez kilka tygodni właściwie pokazywał się jedynie w czasie karmienia. Obecnie oswoił się całkowicie i przebywa głównie przy przedniej szybie, lub niezdarnie pływa po całym zbiorniku. Nie niszczy roślin. Mimo braku kontrastowego zabarwienia wzbudza duże zainteresowanie swym niezwykłym wyglądem i zachowaniem. Mimo dużej żarłoczności wykazuje bardzo powolny wzrost. Rozmnażanie w warunkach niewoli nie jest znane i prawdopodobnie wymagałoby stymulacji hormonalnej, lub symulacji „pory suchej” w Afryce, co w naszych warunkach jest jeszcze niewykonalne
Przedstawiciel rzędu ryb dwudysznych – prapłetowiec