Chciałbym w tym numerze Akwarium rozpocząć cykl, w którym prezentowalibyśmy najpopularniejsze ryby pływające w domowych zbiornikach. Wielu młodych akwarystów prosi Redakcję, aby opisać te ryby najbardziej znane i najładniejsze w hodowli. A zatem zaczynamy od najpopularniejszej ryby, czyli od pawiego oczka zwanego popularnie gupikiem. Należy on do rodziny piękniczkowatych (Poeciliidae), a ojczyzną jego są wody Wenezueli, północnej Brazylii, Gujany oraz wyspy Barbados i Trynidad. Dzika forma pawiego oczka została sprowadzona do Europy w 1908 roku przez C. von Siggelkowa z Hamburga, zyskując od razu uznanie wielu akwarystów, na początku nazwana Lebistes veticulatus, później Acanthocephalus guppii, A. veliculatus, Helerandria guppyi, Poecilia poeciloides, aby wreszcie, w roku 1963, zakwalifikować ją do rodzaju Poecilia. Dzięki wybitnym zdolnościom do rozmnażania się, import gupika ze środowisk naturalnych wkrótce stał się zbędny. A jako że ryba ta niszczyła komary roznoszące malarię, zaczęto aklimatyzować ją w innych rejonach nawiedzanych tą plagą. Dzisiaj można gupika spotkać również w Azji. Występuje w rzekach Singapuru, Tajlandii, Laosu. Widziałem gupiki pływające w bardzo brudnych strumykach na przedmieściach stolicy Laosu – Vientiane.
Ryba najpopularniejsza
Samica osiąga długość do 6 cm, samiec tylko 3 cm. Płetwy typowe dla pawiego oczka posiadają następujący wzór: D 7-8; A 8-9; P 13-14;V 5; mLR 26-28. Ryba ta może być trzymana w małych zbiornikach (już od 40 cm długości), chociaż lepiej się czuje, tak jak wszystkie ryby, w akwariach większych. Może przebywać w temperaturze od 20°C do 28°C, pH 7-8,5. Lubi lekko zasadową wodę z dodatkiem soli morskiej lub kuchennej (1 płaska łyżeczka od herbaty na 10 litrów wody). Populacje gupika pochodzące z wysp Martynika i Św. Tomasza mogą żyć zarówno w wodach słonawych, jak i morskich, a należące do nich osobniki są wyjątkowo pięknie ubarwione i osiągają dość duże rozmiary. Gupik jest gatunkiem jajożyworodnym, co w praktyce oznacza, że samice rodzą w pełni już ukształtowane, ruchliwe, młode rybki. Płetwa odbytowa samca jest przekształcona w narząd kopulacyjny zwany gonopodium. Kiedy dojdzie już do zapłodnienia samicy, ciąża trwa około 30 dni (temperatura 22-25°C). Ciężarne samice mają ciemną plamę ciążową w tylnej części brzucha. Jedno zaplemnienie wystarcza na dwa, trzy a nawet więcej miotów. Samce gupika są poligamiczne i bardzo aktywne płciowo.
Ryba – może – nie najpiękniejsza
Poród trwa około dwóch, trzech godzin, a jego rozpoczęcie zależy od temperatury, składu chemicznego wody, jej świeżości, a także od innych warunków środowiskowych, między innymi od towarzystwa innych ryb. Samica w zależności od tych właśnie warunków może poród opóźnić lub przyspieszyć nawet o kilka godzin. Najlepiej jest tuż przed porodem przenieść samicę do kotnika. Ustrzeżemy w ten sposób narybek przed ewentualną żarłocznością innych ryb lub samych rodziców. W jednym miocie liczba młodych może osiągnąć 250 sztuk. Dorosłe ryby karmimy rozwielitkami, rurecznikiem, wazonkowcami, oczlikiem, ale także sałatą i parzonymi płatkami owsianymi. Gupiki chętnie też jedzą suche pokarmy witaminizowane. Narybek karmimy pyłem, sproszkowanym jajkiem i mlekiem w proszku, z czasem podając mrożoną, tartą ochotkę. Ryby właściwie karmione, przebywające w wodzie, którą trzeba dość często wymieniać (oczywiście częściowo) rosną bardzo szybko, uzyskując, w przypadku samców, piękne barwy i różne kształty płetw.
Ryba na pewno łatwa w hodowli
Pawie oczko polecane jest młodym akwarystom jako tzw. ryba bezproblemowa. Stwarzając jej odpowiednie warunki możemy doczekać się potomstwa, specjalnie o to nawet nie zabiegając. Jednocześnie jednak jest to ryba, którą stale udoskonala elita hodowlana świata. Jednym z najwybitniejszych hodowców pawiego oczka jest Paul Hahnel, Amerykanin niemieckiego pochodzenia – zwany przez wielu „Królem gupików”. Również w Polsce jest wielu hodowców zajmujących tą rybą, wystawiających swoje najpiękniejsze okazy na wielu krajowych i międzynarodowych wystawach. Gupik idealny powinien mieć 2,8 cm długości, wówczas może on zyskać przy innych swoich walorach nawet 90 punktów od jurorów oceniających go w konkursie. Uzyskanie 100 punktów jest praktycznie niemożliwe. Obecnie do standardów krótkopłetwych zalicza się rakietkę, igiełkę, płomyk i łopatkę, do standardów mieczowych – lirę, dwumiecz, miecz górny, miecz dolny, natomiast do standardów szerokopłetwych – proporczyk, welon, wachlarz i triangiel. Głównymi dostarczycielami nowych odmian hodowlanych są dziś Stany Zjednoczone, Singapur i Hong Kong. Ryba ta została nagrodzona największą liczbą medali i dyplomów. Gupików używa się w doświadczeniach laboratoryjnych związanych zwłaszcza z oceną skażenia środowiska naturalnego, a także (co mnie osobiście się nie podoba) jako pokarm dla innych ryb akwariowych. Gupik – pawie oczko – ryba zgodna i piękna, łatwa do hodowli, nadająca się praktycznie do każdego akwarium (może żyć nawet z pielęgnicami i piraniami, gdy są one właściwie karmione). Hodując ją można zyskać wielkie uznanie wystawiając najpiękniejsze okazy na wystawach. Mistrz Polski Hodowców Gupików – to jest to! Warto spróbować, może uda się zdobyć taki właśnie tytuł. Warto o tym pomyśleć, gdy po raz pierwszy kupimy pawie oczko w sklepie zoologicznym i wpuścimy do swojego akwarium.
Gunter Sterba w książce „Susswasser Fische der Welt” tak przedstawił standardy gupików według Jacobsa:
Literatura: Akwarium, Dwumiesięcznik PZA, Chorzów 1984, nr 4-5 (82-83). Frank S” Barwny świat ryb akwariowych”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987. Frank S., „Wielki atlas ryb”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1982. Frey H., „Akwarium słodkowodne”, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1990. Kornobis S., „Akwarium w mieszkaniu”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1989. Petrovicky I., „Tropikalne ryby akwariowe”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1985. Riehl R., Baensch H., „Aquarien Atlas”, Mergus Verlag, W. Germany 1982. Sterba G., „Susswasserfische der Welt”, Urania – Verlag, Leipzig, Jena, Berlin 1987.