Czy Echinodorus mucronatus Matveyeff 1908 to
Echinodorus parviflorus forma Tropica Rataj 1985 ???
Helmut Michael Krosny
Etymologia nazwy naukowej: Echinodorus od greckiego echinos = jeż; oraz od greckiego doros = woreczek, kiszka. Nawiązuje do kształtu kolczastych nasion. Mucronatus od łacińskich słów mucro = klinga, miecz, sztylet, oraz natus = urodzenie. Nazwa nawiązuje do niemieckiej nazwy rodzaju Echinodorus, Schwertpflanze, czyli roślina mieczowa, i znaczy tyle, co miecz od urodzenia.
Nazwa niemiecka Primel – Schwertpflanze.
Synonimy Brak synonimów. 1)
Zasiedlenie geograficzne Dostępna autorowi skromna literatura (miesięcznik: „Verein der Zierfischfreunde Ratibor 1914”, SKALAR, Heft 4 April 1941, autor artykułu Kurt Babenschneider) wskazuje jedynie na tropikalną część Ameryki Południowej oraz występowanie na tym obszarze także E. grisebachii Small 1909.
Taksonomia Gatunek nie posiada jednostek niższego stopnia. E. mucronatus należy do rodziny Alismataceae (żabieńcowate), ta zaś do rzędu Holobiae.
Opis rośliny
Liście tej żabienicy tworzą niską zwartą rozetę, na skutek czego ogonki liściowe nie są widoczne u dobrze rosnących okazów. Łodyga jest bardzo krótka, nie widoczna. Wygląd tej rośliny, rosnącej w zanurzeniu, przypomina pierwiosnek rosnący w dobrych warunkach. Roślina rosnąca w znacznym zanurzeniu nigdy nie zakwita. Wysokość rośliny stale rosnącej w zanurzeniu wynosi od 10 do 15 centymetrów. Czasami osiąga wysokość tylko 5 centymetrów. Rośnie wolno. Przeciętny przyrost liści w skali miesiąca to jeden lub dwa liście. W dobrych warunkach, w miesiącach letnich, przyrost może jednak osiągnąć nawet czterech liści na miesiąc. Nowe liście mają początkowo wyraźnie cieliste lub jasnozielone unerwienie. Na liściach starszych tego wyróżnika nie ma. Nerwy są dość grube w stosunku do wielkości liścia. Kolor liści oscyluje w zależności od warunków (głównie świetlnych) od średniej do ciemnej zieleni. Podwodne liście mają ogonki długości do 5 cm. Kształt podwodnych liści jest wąsko odwrotnie jajowaty. Blaszka liściowa jest nieco pęcherzykowato marszczona, długości do 12 centymetrów. Zakończenie liści jest tępo zaokrąglone z ostrym wypustem długości do 7 milimetrów. W paludarium wypuszcza chętnie pędy kwiatowe, na których pojawiają się roślinki przybyszowe. Pokrój rośliny rosnącej w paludarium jest podobny, ale nieco luźniejszy.
Uprawa Roślina stale uprawiana w całkowitym zanurzeniu potrzebuje dużo wolnego miejsca wokół siebie. Nie nadaje się do zwartych kompozycji. Potrzebuje dobrego oświetlenia z bardzo małą ilością widma niebieskiego i bardzo dużym udziałem widma czerwonego. Inaczej czernieje. Czarne zabarwienie jest wywoływane osadzającymi się glonami. Zalecane są świetlówki Philipsa TLD 827 (lub podobne innej firmy). Najlepiej rośnie w przedziale temperatur od 22° do 24° C.
Chcąc rozmnożyć, trzeba żabienicę pierwiosnkowatą umieścić w paludarium z bardzo dużym dostępem światła słonecznego. Ewentualnie można zastosować kombinację świetlówek Philipsa TLD Aqua Relle i TLD 827, albo doświetlać lampami przeznaczonymi do celów ogrodniczych. W tym przypadku chodzi o znaczny udział widma niebieskiego, stymulującego rozród generatywny. Bez takiego oświetlenia uzyskamy tylko roślinki przybyszowe. Roślina na pędach kwiatowych, wznoszących się na dwu – trzykrotną wysokość rośliny, wytwarza roślinki przybyszowe, a czasami wytwarzają się także dobrze kiełkujące orzeszki. Szybkość pojawiania się roślinek przybyszowych pozwala na rozmnażanie wyłącznie mniej kłopotliwe, czyli wegetatywne. Kwiaty białego koloru są małe i niepozorne. Sporadycznie rośliny rosnące normalnie we wynurzeniu, wypuszczają pędy kwiatowe także po ich całkowitym zalaniu.
Uwagi biologiczne i historyczne Ta dwuśrodowiskowa roślina była łatwa do nabycia na początku lat czterdziestych. Przyczynę jej wyginięcia w akwariach należy dopatrywać się w upadku po II wojnie światowej typowych ogrodnictw wodnych. W akwariach ta roślina nie rozmnaża się, a podział dużej rośliny jest skazany na niepowodzenie, gdyż nie można podzielić monolitycznej maleńkiej łodygi. Należy przyjąć, że już w 1950 roku tej rośliny nie było w akwariach, gdyż nie została opisana przez Alberta Wendt’a w jego dziele Die Aquarienpflanzen in Wort und Bild. Przetrwała jednak u koneserów. Artykuł został napisany na podstawie notatek rodziców autora artykułu, opisu znajdującego się w wyżej wymienionym miesięczniku Związku Przyjaciół Ryb Ozdobnych, Racibórz 1914, z kwietnia 1941 roku, oraz na podstawie opisu z natury egzemplarzy rosnących u autora artykułu. Czarno białe zdjęcie pochodzi ze zbioru po rodzicach autora.
1) Obecnie znajduje się w sprzedaży roślina o właściwościach, wydaje się, tożsamych z właściwościami Echinodorus mucronatus. Jest to roślina o handlowej nazwie E. „Tropica”, nazywana także Echinodorus parviflorus „Tropica” i uważana za mutanta. Do sprawdzenia identyczności obu roślin potrzebne są żywe rośliny obu gatunków w celu porównania roślin rosnących w warunkach naziemnych i podwodnych, lub uprawnione opisy. Sprawę komplikuje fakt, że nie znany jest uprawniony opis E. mucronatus i miejsce jego opublikowania. Kurt Babenschneider nie podał informacji o źródle świadectwa. Nie wiadomo też o jakiego Matveyeffa’a (Matwiejewa ?) chodzi, gdyż znane nazwisko Matveyeff koliduje z rokiem opisania. Autor niniejszego artykułu nie znalazł w dostępnej jemu literaturze żadnych dodatkowych informacji. Może czytelnicy są w posiadaniu większej wiedzy o wyżej wymienionym gatunku?