Co to są dyskowce i paletki?
Tadeusz Biesaga
|
Ryby te należą do rodziny Cichlidae – pielęgicowatych.
Rodzina ta dzieli się na szereg rodzajów, z których rodzaj Symphysodon reprezentowany jest wyłącznie przez dyskowce i paletki. Dyskowce i paletki zawdzięczają swą nazwę kształtowi, ponieważ naprawdę przypominają pionowo ustawiony dysk.
Rodzaj Symphysodon dzielimy na dwa gatunki:
1. Symphysodon discus Heckel, 1840, dyskowiec z podgatunkami:
a) Symphysodon discus discus Heckel, 1840>
b) Symphysodon discus willischwartzi Burgess, 1981
2. Symphysodon aequifasciata Pellegrin, 1903, paletka brunatna z podgatunkami:
a) Symphysodon aequifasciata aequifasciata Pellegrin, 1903 – paletka zielona
b)Symphysodon aequifasciata heraldi Schultz, 1960 – paletka niebieska
c)Symphysodon aequifasciata axelrodi Schultz, 1960 – paletka brunatna.
Royal Blue – paletka królewska
fot. Bolesław Hulej
Znamy liczne odmiany paletek pod nazwami „royal blue”, turkusowa, turkus czerwony, turkus Wadley’a, paletka czerwona, pompadour, albinos. Przy tylu nazwach kolorów mamy do czynienia raczej z nazewnictwem handlowym, ponieważ każdego koloru nie możemy uważać za osobny gatunek. Aby akwaryści mogli dokładnie rozpoznać swe ryby, opiszę je w skrócie według ubarwienia.
* * *
Od recenzenta: Symphysodon jest rodzajem i wg powszechnie dziś przyjętej opinii obejmuje tylko jeden, bardzo zmienny gatunek Symphysodon discus Heckel, 1840. Wyróżnia się w nim odmiany błękitną, brunatną, czerwoną, zieloną, królewską błękitną i inne. Nazwę gatunkową aequifasciata Pellegrin, 1903, traktuje się jako synonim – hecklowska ma priorytety.
Paletka turkusowaDyskowiec
Podstawowym kolorem ciała jest kolor brązowy, pokryty jasnoniebieskimi, falistymi cienkimi liniami. Płetwy: odbytowa i grzbietowa mają ciemną obwódkę. Płetwy brzuszne mają kolor czerwony z niebieskimi, podłużnymi plamami. Przez ciało przebiega pionowo 9 czarno-brązowych pasów. Pierwszy pas przebiega od karku przez oko do płetwy brzusznej. Pasy 2,3,4 słabo widoczne. Piąty pas biegnie od płetwy grzbietowej przez całe ciało, aż do płetwy odbytowej. Ta linia jest najszersza, zygzakowata i najlepiej widoczna. Dzieli ciało na dwie połowy. Pasy 6, 7, 8 słabo widoczne. Dziewiąty pas przebiega przez podstawę płetwy ogonowej i jest dobrze widoczny.
Oczy są czerwone, ze złocistym pierścieniem wokół Ąrenicy.
Wielkość tych ryb 15-20 cm. Symphysodon discus w Anglii, USA i Kanadzie jest znany pod nazwą „discus pompadour”.
Paletka brunatna
Na tle ciemnobrązowego ciała przebiega pionowo dziewięć ciemnych, równych pasów. Na czole, skrzelach oraz płetwie grzbietowej i odbytowej nierówne, jasnoniebieskie linie. Obrzeże tych płetw zabarwione jest na czarno. Oko ryby czerwone, płetwy brzuszne koloru czerwonego z niebieskimi plamami. Wielkość ryby 12-15 cm.
Paletka zielona
Podstawowym kolorem jest bardzo zróżnicowany brąz. Niebiesko-zielone linie podłużne przebiegają tylko od czoła przez część grzbietową i płetwę grzbietową. Pozostała część ciała pokryta jest powierzchownie zielenią z niewielką ilością linii na płetwie odbytowej. Oko czerwone. Przez ciało przebiega dziewięć pionowych pasów. Wielkość ryby 16 cm.
Paletka niebieska
Ciało koloru brązowo-czerwonego. Od czoła, wzdłuż płetwy grzbietowej i na płetwie, aż do ogona, jasnoniebieskie, nierówne linie. To samo ubarwienie w dolnej części ciała, z dodatkiem czerwonych plam na płetwie odbytowej. Środek ciała bez niebieskich linii. Oko czerwone. Na skrzelach niebieskie plamy. Wielkość ryb 15 cm. Na ciele, w zależności od nastroju ryby, 9 słabo widocznych, ciemnych pasów.
Paletka królewska – „royal blue”
Kolor ciała i ubarwienie takie samo jak u paletki niebieskiej z tym, że całe ciało pokryte jest jasnoniebieskimi liniami.
Paletka turkusowa
Ciało koloru ciemnoczerwonego. Na całym ciele oraz płetwach: grzbietowej i odbytowej, szerokie, nierówne turkusowo-zielone linie. Oko czerwone. Młode, 3-4 miesięczne ryby, są już całkowicie wybarwione.
Paletka czerwona
Podstawowym kolorem jest kolor czerwony, na tle którego przebiegają wąskie, jasne, nierówne linie. Zaczynają się od czoła i biegną po całym ciele, aż do płetwy ogonowej. Płetwa grzbietowa jest koloru jasnożółtego, z jasnymi liniami. Na płetwie ogonowej widoczna ciemna pręga. Oko koloru czerwonego z jasnożółtą obwódką. Na pokrywach skrzelowych jasne plamy. Płetwa odbytowa koloru jasnozielonego. Biegną po niej żółto-niebieskie linie. Obrzeże płetwy ciemne. Płetwy brzuszne brązowe, z jasnymi plamami. Linie pośrodku ciała przybierają kolor ciemniejszy i wyglądają jak jasny, piąty pas.
Środowisko
Paletki żyją w Amazonce oraz jej wielkich dopływach. Za ojczyznę paletek możemy uważać takie kraje jak Brazylia, Peru i Kolumbia.
W dopływie Negro, która uchodzi do Amazonki w okolicy miasta Manaus, żyje prawie wyłącznie Symphysodon discus . Dalej, aż do ujścia Purus występuje paletka o zabarwieniu od brązowego do błękitnego. Dalej, w kierunku zachodnim, w Lago Tefe, występują paletki zielone. Piękne okazy paletek zielonych występują także w Peru w pobliżu miasta Picalipa. Paletki brązowe występują w okolicy miasta Belem. Widzimy więc, jak ogromny jest obszar występowania paletek, a jak mała część została zbadana. Na podstawie danych, uzyskanych w większości miejsc, w których występują paletki, wiadomo, że paletki nie występują w głównym nurcie rzeki lecz w małych odnogach dopływów, w małych jeziorkach lub przy spiętrzeniach wód. Środowiska te charakteryzują się niewielkim ruchem strumienia wody, małą głębokością i stromymi brzegami. Paletki znajdujemy zawsze wśród korzeni i zwisających do wody gałęzi lub wśród konarów zwalonych drzew, co w razie niebezpieczeństwa jest dobrą kryjówką. Paletki żyją na głębokości około 1 m, w stadach liczących 50 sztuk. Z tego wynika, że paletki nasze powinny być hodowane w dużych i wysokich zbiornikach (pojemność 200 litrów). Należy zapewnić każdej rybie 50 litrów wody. Akwarium powinno być przyciemnione. Paletki możemy hodować w akwariach tzw. higienicznych, bez roślin i podłoża (mniejszy rozwój niepożądanych bakterii), a także w akwariach dekoracyjnych z roślinami i podłożem. Pamiętać musimy o czystości w akwariach, by nie było gnijących resztek pokarmu i kału.
Paletka turkusowa (pełna) – samica
Woda
Wody Amazonki i jej dopływów są wodami bardzo miękkimi i czystymi, lecz nie wszędzie woda jest jednakowa i można ją podzielić na:
1) wodę białą, gdzie nurt jest mętny i gliniasty
2) wodę czystą o barwie brązowej
3) wodę czystą o barwie zielonej
Te trzy rodzaje wód są wynikiem warunków terenowych, geologicznych i klimatycznych. Wody te są bardzo ubogie w minerały, a zadziwia prawie całkowity brak rozpuszczonego wapnia. Dlatego wody te są bardzo miękkie, mają przeciętnie 1°n twardości. Temperatura wody wynosi przeciętnie 30°C, a różnica między dniem i nocą wynosi niecały 1°C. Są jednak dopływy, w których temperatura wody wynosi tylko 25°C, dlatego nasze paletki powinniśmy trzymać w temperaturze 27-30°C. Paletki posiadają dużą zdolność przystosowania się do naszych warunków akwariowych. Bardzo dobrze chowają się w wodzie bardzo miękkiej 1-2°n jak i twardej 10°n i więcej. Przeniesienie dorosłych ryb z wody 10°n do wody miękkiej 1°n nie robi na nich zbyt dużego wrażenia. To samo dotyczy pH, może być 6 jak i 8. Oczywiście, że nie będziemy w swoich akwariach robić takiej wody jaka płynie w nurtach Amazonki, ponieważ naszymi domowymi sposobami tego byśmy nie osiągnęli. I nie jest to nam potrzebne, ponieważ nasze paletki świetnie się czują i chowają w wodzie wodociągowej. Możemy tylko wodę „uszlachetnić” filtrując przez torf, dodając szyszki olchy lub gotowe koncentraty garbników. O jednym musimy pamiętać; aby woda w naszym akwarium była zawsze czysta. Co 2-3 tygodnie powinniśmy 1/3 wody wymienić na świeżą, co na pewno wpłynie dodatnio na nasze ryby. Przy filtrowaniu przez torf należy co pewien czas sprawdzić naszą wodę – czy mamy odpowiednie pH. Do sprawdzania pH służy nam błękit bromotymolowy ze skalą barw, ogólnie dostępny w handlu. Do badania twardości wody, w której trzymamy swoje ryby, służy wersenian sodu. Miarą twardości wody używaną w Polsce, ZSRR, NRD, RFN jest stopień niemiecki (1°n).
Dla orientacji podaję tabelę twardości wody.
0 – 4°n – woda jest bardzo miękka
4 – 8°n – woda jest miękka
8 – 12°n – woda jest średnio twarda
12 – 18°n – woda jest dość twarda
18 – 30°n – woda jest twarda
powyżej 30°n – woda jest bardzo twarda.
Żywienie
Dla hodowli paletek najważniejsze jest właściwe i zdrowe odżywianie. Paletki nie są rybami wybrednymi i zawsze o dużym apetycie. Lubią przede wszystkim pokarm żywy. Najchętniej jedzą żywe larwy owadów: ochotki, wodzienia, czarne larwy komarów, a także rozwielitki i oczliki. Dobrym pokarmem jest serce wołowe lub końskie zamrożone i następnie starte na tarce. Paletki chętnie jedzą rureczniki, lecz z tym pokarmem musimy uważać, aby nie był ze ścieków chemicznych, ponieważ rureczniki gromadzą w swych wnętrznościach wiele substancji szkodliwych dla ryb. Dobrym pokarmem są zamrożone kalmary.
Ja swoje paletki nauczyłem zjadać tzw. lane kluski, które są bardzo dobrym, bogatym w witaminy pokarmem. Podaję przepis na „lane kluski”, choć każda gospodyni na pewno go zna. 1 jajko, 1-2 łyżki stołowe mąki, można dodać 1 torebkę Vibowitu. To razem wymieszane wlewamy powoli do gotującej się wody i gotujemy kilka minut, następnie płuczemy wodą. Kluski możemy przechowywać przez kilka dni w lodówce.
Młode ryby karmimy kilka razy dziennie urozmaiconym pokarmem, a na pewno wyrosną nam duże, zdrowe okazy. Pamiętajmy, że paletki karmione tylko jednym pokarmem, np. rurecznikami, nie chcą jeść innych pokarmów – co ujemnie wpływa na wzrost młodych ryb.
Paletka turkusowa (pełny turkus)
Rozmnażanie
Zdrowe i dobrze odżywione paletki mogą być zdolne do rozmnażania się już po upływie 12 miesięcy, a nadejście tego wydarzenia ucieszy z pewnością każdego hodowcę tych pięknych ryb. Niestety, nie jesteśmy w stanie rozpoznać płci paletek po cechach zewnętrznych.
Samce są zazwyczaj większe i lepiej zbudowane, a ubarwienie mają intensywniejsze, lecz nie możemy uważać tego za regułę. Nabywając młode ryby musimy nabyć większą ilość, i poczekać aż pary same się dobiorą. Jeżeli dwie ryby przebywają blisko siebie i kokietują się wzajemnie, składając i rozkładając płetwy i wachlując płetwą ogonową, kłaniają się sobie, przybierają wyrazistą barwę i przebywają w jednym miejscu w akwarium, możemy być pewni, że dobrała nam się para. W tym czasie ryby zaczynają szukać miejsca do złożenia ikry. Zaczynają czyścić wszelki możliwe przedmioty: grzałki, termometry, filtry. Dobra rada – pozwólmy rybom złożyć swą pierwszą ikrę w otoczeniu, do którego się przyzwyczaiły i obserwujmy – aby ustalić, czy rzeczywiście mamy parę i czy nastąpiło zapłodnienie ikry. Często zdarza się, że duże samice, udając parę składają ikrę. Jeżeli jesteśmy pewni, że mamy dobraną parę, na następne tarło ryby odławiamy do osobnego zbiornika. Do rozmnażania paletek potrzebujemy wody bardzo miękkiej 1-2°n, pH 6,2-6,5 z dodatkiem garbników lub wody przefiltrowanej przez torf. Wkładamy doniczkę, rurkę drenacyjną lub dachówkę, na której zostanie złożona ikra. Temperatura wody 30°C. Możemy wodę odkazić trypaflawiną. Przed tarłem ryby dobrze odżywiamy. Po dokładnym oczyszczeniu doniczki ryby przystępują do złożenia ikry. Paletki składają ikrę wieczorem, chociaż akwarium mamy oświetlone. Samica wystawia pokładełko duże i równe, a samiec krótkie i spiczaste. Samica składa ikrę zaczynając od dołu ku górze doniczki, w równych rzędach, a za nią samiec w ten sam sposób ikrę zapładnia. Ikra jest wielkości 1 mm i koloru złocistego. Przeciętnie paletki składają od 300 do 400 ziaren ikry. Po skończonym tarle samiec i samica stoją naprzeciw ikry; wachlują płetwami piersiowymi, zapewniając w ten sposób dopływ tlenu do ikry. Paletki same wybierają zbielałą ikrę, a ponieważ wielkość pyska jest kilka razy większa od ikry, zjadają też ikrę zdrową, co poważnie zmniejsza ilość wyklutego narybku. Młode wylęgają się po trzech dniach.
Dorosłe ryby przenoszą świeżo wykluty narybek w inne miejsce. Gdy po następnych trzech dniach młode zaczynają pływać, zaraz przyczepiają się do skóry dorosłych, skąd wyjadają specjalny pokarm, wydzielany przez skórę. Gdy któreś z młodych oddali się, jest łapane w pysk i wypluwane na partnera. Przekazywanie młodych polega na szybkim ruchu do przodu, do których zaraz podpływa drugi z partnerów. Młode paletki rosną bardzo szybko: po 14 dniach osiągają wielkość ponad 1 cm. Po tym czasie możemy zacząć dokarmiać młode ryby drobnym pokarmem, takim jak: oczliki, grindale lub drobno posiekane rureczniki.
Jeśli młode ryby same zjadają podany pokarm a ich płetwy przybiorą złotawy kolor, możemy zacząć wymieniać stopniowo wodę na twardszą.
Po 3-4 tygodniach możemy odłowić dorosłą parę, a po 7-8 tygodniach ryby osiągają wielkość 3 cm i nadają się do sprzedaży. Na pewno widok pływającej pary z młodymi zapłaci nam za trud, jaki włożyliśmy w ich hodowlę.
Paletka turkusowa
Choroby
Choroby są tym czynnikiem, który odstrasza wielu akwarystów od hodowania paletek. Wielu hodowców przyglądało się bezradnie, gdy paletki nie przyjmowały pokarmu, ciemniały a następnie usypiały. Ale i ten problem został w pewnym stopniu rozwiązany. Paletki nasze mogą nabywać wiele chorób, lecz trzymane w odpowiednich warunkach, same sobie radzą z pasożytami. Pierwsze oznaki choroby ujawniają się przez zmianę barwy na ciemną, ryby stają się apatyczne i nie przyjmują pokarmu. Chciałbym opisać kilka chorób, które najczęściej występują u paletek.
Pasożyty skóry i skrzeli. Pasożyty te występują w kilku gatunkach. Umiejscowiają się na skórze i skrzelach. Wielkość ich jest tak mała, że gołym okiem są niewidoczne. Niewielką ilość tych pasożytów ryby znoszą dość łagodnie i nie przejawiają żadnych objawów chorobowych. Ale w większej ilości – stają się uciążliwe. Kiedy pasożyty umiejscowią się na skórze, ryby zaczynają ocierać się o rośliny, podłoże i inne przedmioty znajdujące się w akwarium. O tym, że pasożyty zagnieździły się na skrzelach, świadczy szybkie oddychanie ryb. Gdy weźmiemy wycinek skóry, czy skrzeli pod mikroskop, to stwierdzimy jakie pasożyty zaatakowały nasze ryby. Pasożyty, które na zakończeniu głowy mają cztery czarne kropki – są to oczy – to Dactylogyrus. Jeżeli głowa ma dwa zakończenia a oczu nie można rozpoznać, mamy do czynienia z Gyrodactylusem. Jest on żyworodny i łatwiejszy do zwalczania. Pasożyty atakują przeważnie ryby młode, poważnie opóźniając ich wzrost. Do leczenia możemy stosować:
Masoten w dawce 40 mg na 100 l wody
Capilex w dawce 40 mg na 100 l wody
Trichlorphon w dawce 40 mg na 100 l wody
Po 3-4 dniach wymieniamy 1/3 wody lub filtrujemy ją przez węgiel aktywowany. Przy stosowaniu tych leków ryby zmieniają barwę na bardzo jasną, także oko staje się jaśniejsze. Leki te są bardzo szkodliwe dla innych ryb.
Hexamitoza. Choroba ta wywoływana jest przez wiciowce z rodzaju Hexamita. Pierwotniaki te pasożytują w jelitach i wątrobie, sercu i innych organach wewnętrznych, aż do całkowitego ich wyniszczenia. Mała ilość tych pasożytów nie powoduje zmian chorobowych, ale nierzadko ryby są już ich nosicielami. Objawami są: nie przyjmowanie pokarmu i najczęściej kleisty, biały kał. Przy tej chorobie dobre wyniki daje leczenie Metronidazolem – 1 tabletka na 50 l wody przez kilka dni. Stwierdzono, że pierwotniaki te pasożytują na rurecznikach. Można nasycić rureczniki dając im 3-4 tabletki Metronidazolu przez kilka dni a następnie podawać je rybom. Ten ostatni sposób ma szybsze działanie, ponieważ lek znajdujący się w rurecznikach, po połknięciu przez rybę działa od razu wewnątrz organów ryb. Profilaktycznie możemy podawać rureczniki nasycone Metronidazolem rybom zdrowym, w odstępach 3-6 miesięcznych, zapobiegając chorobie.
Oodinoza. Choroba wywołana jest przez pasożytnicze wiciowce Oodinium pillularis. Rozpoznanie tej choroby jest bardzo łatwe: przy zmianie ubarwienia na kolor ciemny, widoczny jest biały nalot, podobny do pleśni. Przy leczeniu tej choroby możemy zastosować m.in. Tetracyklinę – 1 tabletkę na 50 l wody przez okres kilku dni. Poleca się powtórzenie leczenia co 10-14 dni (nie zaleczona choroba może trwać miesiącami).
Podrażnienie skóry. Paletki są bardzo uczulone na obecność wymoczków w wodzie. W tym przypadku ryby nabierają barwy prawie czarnej, gwałtownie pływają. Przede wszystkim musimy ustalić przyczyny rozmnażania się wymoczków (gnijące resztki pokarmu czy kału). Możemy zastosować środki bakteriobójcze takie jak: Trypaflawina, Cilex.
Dziurawica. Objawy tej choroby charakteryzują się tym, że skóra, głównie na czole i nad oczami, wydziela białą substancję, wyglądem przypominającą małe robaki – pozostawiając po sobie dziury. Gdy woda zawiera niewielką ilość bakterii, to dziury zarastają się same i nie pozostawiają śladów. W warunkach niekorzystnych powstałe dziury powiększają się. Leczenie polega na rozpuszczeniu 1 tabletki Rivanolu w 1/2 szklanki wody i przemywaniu chorych miejsc u wyłowionej ryby.
Recenzował: dr Maciej Rembiszewski
|