WPŁYW NIEWŁAŚCIWEGO OŚWIETLENIA
AKWARIUM NA EFEKTY HODOWLANE
Nowocześnie urządzone akwarium posiada oświetlenie sztuczne. Pozwala ono na regulowanie zarówno siły światła, jak i jego barwy, stosownie do wymagań hodowlanych roślin oraz uniezależnienia akwarystą od kaprysów pogody. Często jednak się zdarza, ze względu na brak innego miejsca w pokoju, że musimy akwarium umieścić na parapecie okiennym. W takim przypadku najlepszą wystawą będzie strona wschodnia lub zachodnia, gorszą północna, natomiast południowa, w zasadzie, nie nadaje się do ustawienia zbiornika. Przy silnym nasłonecznieniu dochodzi w nim mianowicie do tzw. zakwitania wody spowodowanego przez intensywny rozwój glonów, które zabarwiają wodę na kolor zielony, a osiadając na roślinach i szybach, pokrywają je grubym nalotem. Pomijając już względy natury estetycznej, stan taki jest bardzo niebezpieczny, szczególnie dla narybku. Duże ilości glonów, w czasie oddychania ryb, osadzają się bowiem na ich skrzelach powodując poważne uszkodzenia tych narządów, co w krótkim czasie może doprowadzić do licznych zejść śmiertelnych. Nadmierne oświetlenie niepożądane jest również z innych powodów. Aby to zrozumieć musimy się zapoznać z podstawowymi zagadnieniami z zakresu fizjologii roślin. Pod wpływem energii świetlnej, głównie czerwonej części widma, rośliny asymilują. Znajdujący się w ich zielonych częściach chlorofil, pochłania dwutlenek węgla, wiąże go z wodą i tworzy cukier gronowy (glikozę), podstawowy związek chemiczny biorący udział w budowie tkanek. Reakcji tej towarzyszy równocześnie wydzielanie wolnego tlenu. Opisane zjawisko nosi nazwę fotosyntezy, a intensywność jego przebiegu zależna jest od natężenia światła. W czasie dysymilacji tj. oddychania, ze środowiska zostaje pobrany tlen, zaś jako produkt przemiany materii, wydzielany jest dwutlenek węgla. Zaznaczyć należy, że ilość wyprodukowanego przez rośliny tlenu, jest prawie trzykrotnie większa od ilości dwutlenku węgla, dzięki czemu w akwarium, o zachowanej równowadze biologicznej, ryby mogą w nocy swobodnie oddychać. Jak już wspomniano, dla przebiegu asymilacji, konieczna jest obecność dwutlenku węgla. Przy właściwym oświetleniu pobieranie tego gazu nie powoduje żadnych zakłóceń w składzie chemicznym wody. Natomiast znaczne nasłonecznienie akwarium, zwiększając intensywność asymilacji, stwarza tak duże zapotrzebowanie roślin na dwutlenek węgla, że pobierają go z rozpuszczonego w wodzie kwaśnego węglanu wapnia. Związek ten, po oddzieleniu się cząstki CO2, przechodzi w słabo rozpuszczalny węglan wapnia, który w postaci białego osadu pokrywa rośliny i dno zbiornika. W przebiegu dalszej intensywnej asymilacji, z pozostałego w roztworze węglanu wapnia, zostaje pobrana cząsteczka dwutlenku węgla, a jej miejsce zastąpione cząsteczką wody. Ostatecznie więc powstaje silnie alkaliczny wodorotlenek wapnia (soda żrąca), zgodnie z równaniami:
Ca/HCO2/2 — CO2 + CaCO2 + H2O
CaCO2 + H2O — Ca/OH/2 + CO2
W rezultacie odczyn wody ulega przesunięciu w kierunku zasadowym, nawet do wartości pH 10, zaś żrące działanie wodorotlenku wapnia powoduje uszkodzenia skrzeli i płetw ryb. Niezależnie od tego wzrasta nasycenie wody tlenem do 300% i więcej, a jeżeli w godzinach wieczornych i nocnych, wskutek oddychania mieszkańców akwarium, ciśnienie tego gazu raptownie spadnie dochodzi do wystąpienia choroby gazowej ryb, prowadzącej często do ich masowych śnieć. Schorzenie to wywołane jest przez gromadzenie się w tkankach tych zwierząt gazów oraz zaczopowanie przez nie mniejszych naczyń krwionośnych. Dla uzupełnienia tematu należy dodać, że choroba gazowa może również wystąpić z innych przyczyn. Wymienieni niżej autorzy, cytując za Mrsicem podają, iż jednostka ta wystąpiła wskutek rozprężenia gazów w wodzie wodociągowej znajdującej się pod ciśnieniem. Często bowiem zdarza się, że przy zmianie wody w akwarium, wlewamy ją niezwłocznie do zbiornika, nie zwracając uwagi na jej chwilowe zmętnienie spowodowane obecnością licznych pęcherzyków powietrza. Aby ustrzec się strat spowodowanych niewłaściwym oświetleniem akwarium oraz nadmiernym nasyceniem wody gazami, należy przestrzegać następujących zasad:
unikać ustawiania zbiorników na parapetach okiennych od strony południowej,
jeżeli warunki lokalne uniemożliwiają inne usytuowanie, akwaria tak przyciemniać, aby nie dopuścić do masowego rozwoju glonów wolno pływających,
nie wlewać wody przesyconej powietrzem (odstawiać do wyklarowania, przewietrzać).
LITERATURA:
B. Kocyłowski i T. Miączyński: Choroby ryb i raków. PWRiL. Warsza wa 1960.
W. Schaeperclaus: Fischkrankheiten. G. Wenzel u. Sohn, Braunschweig 1941.