Każdy akwarysta zdaje sobie sprawę z faktu, że rozwój i wzrost ryb zależy od jakości i ilości podawanego pokarmu. Możliwości pokarmowe są bardzo szerokie, ważne jest jednak, aby pokarm był najwyższej jakości i najchętniej zjadany przez ryby. Najlepiej jest stosować pokarm żywy, a tego nie brakuje w naszych wodach. Spośród drobnych zwierząt zamieszkujących bardzo różne zbiorniki wodne, najważniejszą rolę jako pokarm odgrywają skorupiaki – tworzące plankton, czasem nazywane przez akwarystów „robaczkami”. Jak sama nazwa wskazuje, ciało ich okryte jest skorupką. Skorupka zbudowana jest z chityny, a u dorosłych zwierząt dodatkowo impregnowana solami wapnia. Dzięki temu jest twarda, odporna na urazy mechaniczne i doskonale chroni miękkie ciało skorupiaka przed uszkodzeniem. Do tej ogromnej grupy zwierząt należą między innymi znane wszystkim zwierzęta, jak rak – łowiony w stawach i rzekach, stonoga – często spotykana w piwnicach. Skorupiaki przeważnie żyją w wodzie, tylko niektóre przystosowały się do lądowego trybu życia. Do drobnych niższych skorupiaków należą łowione przez akwarystów wioślarki, widłonogi, małżoraczki. Są widoczne gołym okiem w przeźroczystym naczyniu z wodą. Spośród wymienionych grup zwierząt, ulubiony pokarm ryb zarówno w warunkach naturalnych jak i sztucznych stanowią wioślarki – Cladocera Są drobnymi zwierzętami, wie] -kość ich ciała waha się w granicach 0,25-12 mm. Dwuklapowa skorupka (pancerzyk) obejmuje tułów i odwłok, nigdy nie przykrywa głowy. Głowa jest zwykle mniej lub bardziej zagięta ku dołowi, często wyciągnięta w dziób – rostrum (rys. 1). Zaopatrzona jest w duże oko złożone, które powstało ze zlania , dwóch bocznych i oko proste, niezłożone, tzw. oko naupliusowe, którego często brak. Poza tym znajdują się dwie pary czułków. Czułki I pary z wyjątkiem niektórych rodzajów (Bosmina, Moina) (rys. 2, 3) są bardzo małe. Natomiast czułki II pary są duże, silnie rozwinięte, zwykle dwugałęziste i służą jako „wiosełka” do poruszania się. Wiosełka zaopatrzone są w różną liczbę, szczeci wiosłujących, charakterystyczną dla poszczególnych rodzajów wioślarek. Kolejne odnóża, znajdujące się już na tułowiu, tzw- odnóża tułowiowe, w liczbie 4-6 par zatraciły funkcje lokomotoryczne, służą natomiast do zdobywania pokarmu i oddychania. Są więc skrócone, listkowate, pokryte cienką, rozciągliwą chityną i zawierają przestrzenie wypełnione hemolimfą, co ułatwia wymianę gazów. Zaopatrzone są poza tym w liczne szczecinki, które tworzą aparaty filtracyjne, przez które filtrują wodę i odcedzają cząstki pokarmowe. Pokarm kierowany jest następnie do otworu gębowego. Wioślarki żywią się bakteriami, glonami, detrytusem. Drapieżne formy zjadają wrotki i drobne skorupiaki, ich odnóża są przekształcone w odnóża chwytne. Dzięki swoim ogromnym zdolnościom filtracyjnym, wioślarki odżywiające się fitoplanktonem odgrywają ogromną rolę w procesie samooczyszczania wody. Są więc żywymi, naturalnymi filtrami. O ich zdolnościach filtracyjnych bardzo łatwo można się przekonać. Do zielonej wody ze starego akwarium, bogatej w glony wystarczy wpuścić kilka wioślarek. Po kilku dniach staje się klarowna, a wioślarki przybierają zielone zabarwienie od glonów wypełniających ich przewody pokarmowe. Przy dobrych warunkach pokarmowych i podwyższonej temperaturze wody wioślarki mnożą się bardzo szybko. Rozwijają się z jaj, które składają do komory lęgowej. Jest to przestrzeń znajdująca się między grzbietem a skorupką. W komorze lęgowej przebywają także młode, świeżo wyklute z jaj. Jaja składają dwojakiego rodzaju, tzw. letnie i zimowe (trwałe). Jaja letnie są nie zapłodnione (dzieworodne, partenogenetyczne). Z nich rozwijają się partenogenetyczne samice. Rozrodczość w tej grupie jest ogromna. Dojrzała samica rozwielitki wielkiej nosi w komorze od 20 do 80 jaj. Czas rozwoju jaja jest bardzo krótki, młode wylęgłe z jaj, również szybko uzyskują zdolności rozrodcze. Często więc wioślarki pojawiają się masowo, szczególnie w drobnych zbiornikach. Przy masowym występowaniu warunki pokarmowe pogarszają się.
Rys. 1 Scapholeberis mucronata
Rys. 2 Daphnia pulex
Rys. 3 Bosmma longirostris
Rys. 4 Chydorus sphaericus
Rys. 5 Moina brachiata
Rys. 6 Leptodora kindtio
Często warunki głodowe poprzedza wysychanie zbiornika. Zwierzęta te są jednak doskonale przystosowane do przetrwania niesprzyjających warunków. Pojawiają się wówczas samce i samice. Samice składają wyżej wspomniane jaja trwałe, zawierające zredukowaną do połowy liczbę chromosomów. Jaja te zapładniają samce, następnie zostają otoczone ścianą komory lęgowej. W ten sposób tworzy się tzw. siodełko (ephippium). Siodełko zostaje zrzucone do wody, w której może unosić się. jeżeli jest zaopatrzone w komorę powietrzną, a jeśli nie, opada na dno. Takie jaja zdolne są przetrwać suszę, zimę i nie tracą zdolności rozwojowych. W sprzyjających warunkach z jaj trwałych rozwijają się i ponownie partenogenetyczne samice. Czas życia wioślarek w dużym stopniu zależy od temperatury. W przypadku Daphnia pulex okres życia pokolenia wczesno-wiosennego i jesiennego trwa 62-85 dni, a w okresie wiosenno-letnim tylko 51-63 dni. Wioślarki w zależności od pory roku i otoczenia zmieniają kształty ciała. Zjawisko to polega zazwyczaj na wydłużeniu głowy, bądź tylnego kolca pancerza, wybrzuszeniu grzbietowej krawędzi ciała, wydłużeniu lub skróceniu czułków I pary. Proces ten zaczyna się późną wiosną, osiąga swój najwyższy punkt latem i zanika stopniowo jesienią. Wioślarki poruszają się podskokami za pomocą „wiosełek”. Każde ich uderzenie podrywa zwierzątko, a każda pauza w uderzeniach pozwala opaść pionowo w dół. Aby nie opaść na dno, wioślarki muszą bez przerwy pracować wiosełkami. Od tego nieprzerwanego podskakiwania wzięła się dawna nazwa „pchły -wodne”. Wiele gatunków odbywa ponadto w ciągu doby wędrówki, dążąc w nocy ku powierzchni, natomiast podczas najjaśniejszych godzin dnia schodzą dość głęboko.
Wioślarki mają szereg przystosowań w zależności od trybu życia jaki prowadzą. Skafoleberis (Saapholebnris mucronata – rys. 1) porusza się po spodniej stronie błonki powierzchniowej wody, grzbietem w dół. Na głowie posiada dłuższy bądź krótszy kolec (zależnie od wieku i miejsca występowania) tzw. „róg czołowy”, ku tyłowi natomiast skierowany, płozowaty kolec skorupkowy, tzw. mukron. Na brzusznej stronie znajdują się włoski, które ułatwiają utrzymanie się pod powierzchnią wody. Niestety, te wszystkie szczegóły są widoczne dopiero pod mikroskopem. Wioślarki są bardzo szeroko rozprzestrzenione na całym świecie i zamieszkują różne typy wód śródlądowych, od wolnopłynących do stojących. Najczęściej i najliczniej występują w małych zbiornikach wodnych, w sadzawkach, stawach (szczególnie w tych gdzie kąpią się ptaki) w przybrzeżnej strefie jezior. Najczęściej spotykanym gatunkiem w naszych wodach jest rozwielitka wielka (Daphnia magna)- Każdy akwarysta zapewne ją zna, gdyż często ją łowi albo kupuje w postaci „suszonych dafni” jako pokarm dla ryb. Jest to duża wioślarka, osiąga 6 mm długości, występuje w kałużach, stawach, a pojedyncze osobniki przezimowują nawet pod lodem. Nieco mniejsza jej krewniaczka, podobna do niej pchliea (Daphnia pulex) dochodzi do 3,5 mm długości, najczęściej bywa jednak mniejsza, (rys. 2). Inny gatunek, pozwielitka długokolca (Daphnia longispina) charaktery żuje się, jak sama nazwa wskazuje, długim kolcem skorupkowym (spina), jest jeszcze mniejsza od poprzedniej- Zamieszkuje przede wszystkim duże stawy i jeziora. Tam też można spotkać słoniczkę, czyli bosminę (Bosmina longirostris – rys 3). Jest to mała wioślarka, wielkość jej waha się w granicach 0,23-0,79 ram. Charakteryzuje się długimi, zrośniętymi nieruchomo z głową (a ruchliwymi tylko u samców) – czułkami I pary (rys. 3). Większość gatunków zamieszkuje przybrzeżne strefy zbiorników, porośnięte roślinnością. Do roślin przyczepia się chydorus kulisty (Chydorus sphaericus – rys. 4), który osiąga zaledwie 0,5 mm długości. Przyczepia się za pomocą hakowatych odnóży tułowiowych I pary i szczecinek na brzusznej stronie skorupki. Jest to bardzo ruchliwa i często spotykana wioślarka. W małych zbiornikach, w kałużach i bajorkach występuje moina (Moina brachiata – rys. 5), która jest charakterystyczną formą wód ciepłych. Optymalna temperatura dla niej wynosi powyżej 18°C. Można ją hodować przez cały rok, lecz temperatura nie może spadać poniżej 20°C. Czasami tylko mężna spotkać ją także jesienią przy temperaturze 10°C. Jest ulubionym pokarmem ryb, szczególnie narybku. Spośród 75 gatunków środkowoeuropejskich Wioślarek, aż 60 występuje w strefie przybrzeżnej zbiorników. Niektóre tylko występują w otwartej toni wód, gdzie wiodą pelagiczny tryb życia. Do tych należy wcześniej wspomniana rozwielitka długokolca Gatunkiem żyjącym w otwartej toni wód, jest leptodora (Leptodora kindti – rys. 6), która jest gatunkiem drapieżnym. Jej skorupka jest zredukowana do worka okrywającego komorę lęgową. Jest to duża wioślarka dochodząca do 1 cm długości. Inne drapieżne wioślarki należące do rodzajów Podon i Evadne, zamieszkujące przybrzeżne strefy mórz, mają również zredukowaną skorupkę. Wioślarki są przeważnie słodkowodnymi organizmami. Do wód słonawych wkracza jedynie bosmina.