Prętnik karłovraty (Colisa lalia) występuje w południowej Azji, głównie na obszarze Bengalu i indyjskiego stanu Assam. Żyje w spokojnych, zarosłych wodach. Ryba ta należy do rodziny łaźcowatych (Anabantidae). Po raz pierwszy do Europy przywieziona została prawdopodobnie w 1886 roku. Później była jeszcze wielokrotnie importowana, a od kilkudziesięciu lat pozostaje w hodowli akwaryjnej.
Prętnik karłowaty oznacza się dobrse zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Samiec jest wspaniale ubarwiony: na wiśniowym tle eiała przebiegają ukośnie z góry na dół błyszczące, turkusowe zygzakowate prążki. Tej samej barwy rysunek widnieje również na dużych płetwach grzbietowej i odbytowej, a także na płetwie ogonowej. Podgardle i część brzuszna, po płetwę odbytową, są błyszczące, turkusowe. Płetwy brzuszne nitkowate. Całe ciało silnie bocznie spłaszczone, jajowate w zarysie przy oglądaniu z boku. Samica ma podobny kształt, jest jednak znacznie skromniej ubarwiona. Podstawowym kolorem jest szaro-zielcnkawy i tylko na bokach ciała można zauważyć delikatny seledynowy rysunek. Osobniki młodociane ubarwione są podobnie jak samice. W dobrych warunkach samiec dorasta do 6 cm długości; samica jest nieco mniejsza.
Prętniki karłowate są rybami spokojnymi, a przy tym towarzyskimi. Tylko nieliczne okazy samców wykazują pewną wojowniczość i napastują inne ryby. Istnieją dane pozwalające sądzić, że podpiecone samce mogą wydawać krótkie skrzypiące dźwięki (O. Sterba, Susswasserfische aus aHer Welt, Tefl 2. Urania – Verlag Leipzig (Jena) Berlin, 2 Auflage, 1969).
Pretniki można hodować w prawie każdym akwarium razem z innymi spokojnymi rybami. Nie mają specjalnych wymagań odnośnie cbemizmu wody i rodasiju pokarmu. Jedynie temperatura wody nie powinna gpedać poniżej 22°C. Nie należy ich także trzymać razem z gatunkami, które obgryzają płetwy swoim współtowarzyszom (np.: brzanka cumatrzańska, niektóre kąsaczowate), gdyż uszkadzają one prętnikom nitowate płetwy brzuszne. Ryby hodowane przy zastosowaniu tych podstawowych wskazań z reguły nadają się również do rozrodu.
Optymalne warunki, w których demonstrują całe swe piękno, znajdują jednak pretniki w specjalnie przygotowanym akwarium. Powiano ono być dobrze obsadzone roślinami i dość jasno oświetlone, Do obsadzenia zbiornika znakomicie nadają się rośliny z rodzajów: Cryptocoryne, Sagittaria, Echinodorus, Vallisneria, Nuphar, Hygrophila i Microsorium. Powierzchnia wody powinna być częściowo pokryta roślinami pływającymi, a akwarium przykryte szybą. Twardość wody nie odgrywa większej roli, jednak w zasadzie nie powinna być niższa niż 6 i wyższa niż 20 stopni niemieckich. Temperatura 24- 26°C, pH około 7. Prętniki wymagają wody krystalicznie czystej (pożądany delikatnie pracujący filtr), z tego też względu raz w miesiącu należy wymienić 1/3 wody na świeżą. Najchętniej przyjmowanym pokarmem są: żywe i suszone rozwielitki, oczliki, rureczniki, wazonkowce, młode dżdżownice oraz sztuczne suche pokarmy. O ile akwarium jest dostatecznie duże można razem z prętnikami karłowatymi trzymać inne spokojne i długopłetwe ryby, o podobnych wymaganiach (np.: gurami mozaikowe, skalary). Przy starannej pielęgnacji roślin, takie zarośnięte i zasiedlone bardzo barwnymi, niezwykłymi w kształtach i majestatecznymi w zachowaniu rybami akwarium stanowi wspaniały element dekoracyjny.
Bodźcem stymulującym tarło jest dodatek świeżej wody przy równoczesnym podwyższeniu temperatury. Czasem ryby wycierają się już w akwarium hodowlanym, jednak na wychowanie potomstwa w takim przypadku nie można liczyć. Potrzebne jest specjalne akwarium tarliskowe. Zbiornik tarliskowy może być niewielki. Już w 3-litrowym słoju możliwe jest tarło tych ryb, jednak w zasadzie zbiornik przeznaczony do tarła nie powinien być pojemności mniejszej niż 10 l. Może nim być akwarium ramowe, które po starannym wymyciu napełniamy świeżą wodą do poziomu około 20 cm. Optymale twardości wody 8-12°n, jednak niezłe rezultaty otrzymuje się także w wodzie o twardości nieco odbiegającej od podanej. Temperatura około 30°C, pH około 7. Do zbiornika wkładamy pęki roślin, a powierzchnię wody w połowie pokrywamy roślinami pływającymi. Podłoże nie jest konieczne. Zbiornik ustawiamy w spokojnym, jasno oświetlonym miejscu i przykrywamy szybą. Parę tarlaków wpuszczamy wieczorem. Ryby powinny być już od 7-10 dni obficie karmione żywym pokarmem (rureczniki, wazonkowce) i przebywać w akwarium, W którym woda nie była zmieniana co najmniej 3 tygodnie. Uzyskanie takich warunków umożliwia miesięczny czasokres częściowej wymiany wody w akwarium hodowlanym. Dobre wyniki daje także rozdzielenie samca i samicy na 7-10 dni.
Podwyższona temperatura i świeża woda zbiornika tarliskowego pobudzają aktywność rozrodczą ryb. Z reguły już następnego dnia samiec buduje na powierzchni wody gniazdko z pęcherzyków powietrza, w które wbudowuje wiele materiału roślinnego. Pod gniazdem odbywa się tarło, które ma podobny przebieg jak u innych ryb labiryntowych. Ikra koloru żółtawego jest lżejsza od wody, skutkiem tego unosi się pod lustro wody. Samiec umieszcza ją między pęcherzykami powietrza, a po skończonym tarle obejmuje straż pod gniazdem. Należy wówczas wyłowić samicę, przepędzaną przez samca, którego przez okres przebywania w akwarium tarliskowym należy karmić niewielkimi ilościami rureczników lub wazonkowców. To samo odnosi się do obu tarlaków w wypadku, gdy tarło nie następuje następnego dnia po wpuszczeniu ich do zbiornika tarliskowego. Wylęg młodych następuje po 24-38 godzinach, a po dalszych 2-3 dniach narybek zaczyna pływać w poszukiwaniu pożywienia. Wtedy należy wyłowić samca i rozpocząć karmienie narybku. Podobnie jak u innych ryb labiryntowych, narybek prętnika karłowatego jest bardzo drobny. W odróżnieniu jednak od większości pokrewnych gatunków, jest on wybredny w wyborze pokarmu i wrażliwy na jego brak. Dlatego też wychów większej ilości młodych udaje się z reguły tylko w ciepłej porze roku, kiedy to istnieje możliwość połowu „pyłu” pokarmowego (pierwotniaki, wrotki, najdrobniejsze larwy skorupiaków itp.) w stawach. Młode rybki rosną bardzo nierównomiernie i są wrażliwe na choroby. Dobrze jest co pewien czas wyławiać najszybciej rosnące osobniki i przenosić do innego zbiornika. Kłopoty z podatnością na choroby zmniejszają się dopiero w okresie, gdy ryby osiągają dojrzałość płciową. Jednakże i wtedy prętnik karłowaty jest dość wrażliwy na choroby i w tym prawdopodobnie tkwi przyczyna tego, iż gatunek ten nie zdobył sobie dotychczas takiej popularności, na jaką zasługuje, ze względu na przepiękny wygląd samców i łagodne usposobienie.
Stefan Kornobis
___________ *) Zdjęcie wielobarwne oraz krótką monografią prętnika znajdą Czytelnicy w nr 3/39/*77 na str. 88
KOMUNIKAT!
Jastrzębie Zdrój. W dniach od 15 do 30 października 1977 roku zorganizowana zostanie pierwsza w naszym mieście Wystawa Akwarystyczna. Odbędzie się ona w świetlicy Zakładowego Domu Kultury Kopalni Węgla Kamiennego „Jastrzębie” w Jastrzębiu Zdroju, przy ulicy Cieszyńskiej. Organizujemy ją jako miejską i rejonową imprezę kulturalną w ramach uroczystych i jubileuszowych obchodów 60-lecia Rewolucji Październikowej. Honorowy protektorat nad wystawą objął dyrektor kopalni „Jastrzębie” mgr inż. J. Wyciszczok, a współorganizatorem wystawy jest Dom Kultury KWK „Jastrzębie”. Organizatorzy tj. Oddział PZA Jastrzębie Zdrój chcą pokazać społeczeństwu swojego regionu piękno podwodnego świata egzotycznych rybek i roślin wodnych. Oprócz wystawy ogólnej przewidziano pokaz pawich oczek do którego zaproszono akwarystów z ZSRR, NRD, Austrii i Berlina Zachodniego. Komitet organizacyjny zaprasza wszystkich zainteresowanych.