Paletka jest jedną z najbardziej egzotycznych i fascynujących ryb tropikalnych. Jest ona obiektem zainteresowania wielu amatorów jak i dobrze znanych zawodowych hodowców. Głównym powodem tego zainteresowania są przepiękne kolory „królowej akwarium”. Od pomarańczowego poprzez czerwony do niebiesko-zielonego. Paletka błękitna, jest uważana za rybę pokazową. Szczególnie w ostatnich latach wzrosło nią zainteresowanie, stąd coraz więcej jest udanych prób rozmnażania, a co za tym idzie i znaczny spadek jej ceny. Mimo to jednak ceny błękitnej czy też czerwonej paletki o rozmiarze około 15-20 cm bywają bardzo wysokie. Cena, jak i problem rozmnożenia, odstraszają wielu hodowców od tego interesującego gatunku. Warto więc wspomnieć, że czasami można nabyć „gwarantowaną parkę”. Są to dorosłe paletki, które na ogół już wydały potomstwo. Nabywca takiej parki otrzymuje gwarancję na piśmie stwierdzającą, że zakupione ryby to samiec i samiczka oraz że razem wydały co najmniej jeden przychówek. Ważnym czynnikiem w hodowli paletek jest zaaklimatyzowanie ich w miękkiej i równocześnie lekko kwaśnej wodzie o pH 6,5 do 7,5 i 6°n. Dla osiągnięcia sukcesów w rozmnażaniu paletki błękitnej nie wolno dopuścić do większych odchyleń warunków od powyżej wymienionych. Ten ważny problem wody można rozwiązać jednym z następujących sposobów. Idealną wodą będzie deszczówka, gdy powietrze w chwili deszczu nie jest zanieczyszczone pyłem z pobliskich hałd kopalnianych, kurzem itp. (w Johannesburgu absolutnie nie można używać deszczówki, ponieważ unosi się tu stale pył z pobliskich hałd piasku kopalni złota). Oczywiście należy pamiętać, aby zbiorniki w których gromadzimy deszczówkę, były pedantycznie czyste. Dobrze jest też wyłożyć każde naczynie nieprzemakalnym materiałem, np. polietylenem, ponieważ czysta woda deszczowa w zetknięciu się z metalem lub tworzywem sztucznym może ulec zanieczyszczeniu trującymi substancjami. Należy zawsze pamiętać o zbadaniu pH, które powinno być obojętne. Próbki wody przed pobraniem do kontroli należy dobrze przewietrzyć, ponieważ rozpuszczony CO2 w wodzie deszczowej daje bardzo kwaśny odczyn. Innym, lecz bardzo kosztownym sposobem rozwiązania problemu jest woda destylowana. Również i tę wodę należy przewietrzać do chwili otrzymania obojętnego lub prawie obojętnego pH. Wreszcie użyć można wody miejskiej, której twardość zmniejszamy przez jej przegotowanie. Pamiętać należy, że najlepiej gotować wodę w naczyniu szklanym, stalowym lub emaliowanym. Po ostudzeniu należy ją przelać do zbiornika, w którym wodę przechowujemy, aż do ostatecznego użycia. Tak jak w poprzednich przypadkach należy przez pewien czas wodę dobrze przewietrzać. Niektórzy hodowcy kupują wodę nie zawierającą żadnych minerałów w aptekach. Nadaje się ona do natychmiastowego użytku po dobrym przewietrzeniu. Jedną trzecią wody w akwarium dla paletek, obojętnie skąd pochodzi, należy raz w miesiącu wymienić. Stosując się do tego zalecenia będziemy wynagrodzeni widokiem zdrowych i pięknie kolorowych rybek. Zakładając, że posiadamy pod dostatkiem miękkiej wody, nasuwa się problem jej odczynu. Najłatwiejszym sposobem regulacji jest torf zastosowany w zewnętrznym filtrze. Po otrzymaniu odpowiedniej kwasowości wody, torf można usunąć. Co prawda nieraz dla utrzymania stałego poziomu pH, pewna ilość torfu będzie musiała pozostać w filtrze. Gdy mowa o filtrach trzeba nadmienić o wyłączeniu ich w czasie podawania żywego pokarmu, wolno pływającego po akwarium: np. rozwielitki (Daphnia) lub gdy w akwarium znajdują się młode paletki.
ROZMIAR AKWARIUM.
Przy wyborze akwarium dla paletek należy pamiętać, że są to stosunkowo duże ryby, które wymagają dla prawidłowego rozwoju odpowiednio dużego pomieszczenia. Jedna dorosła para paletek wymaga co najmniej zbiornika o rozmiarze 80x40x40 cm. Młode paletki, o wielkości 4 cm, w liczbie sześciu sztuk mogą również korzystać z takiej wielkości akwarium. Gdy jednak osiągną rozmiar 6 cm, należy je przełożyć do pojemnika o wymiarze 100x50x50 cm. Gdy podrosną do 8 cm, trzeba już im udostępnić akwarium o długości 140 cm oraz proporcjonalnej wysokości i szerokości.
ROŚLINNOŚĆ.
Paletki czują się doskonale gdy w akwarium jest obfitość roślinności, o dużych liściach. Najlepsze są rośliny z rodzaju Echinodorus. Natomiast dobrze jest, gdy powierzchnię wody pokrywają drobne roślinki. Paletki wówczas mają poczucie „prywatności”. Do tego celu nadaje się najlepiej Salvinia.
TEMPERATURA WODY.
Paletki wymagają stałej temperatury wody około 27°C. Niesłuszne jest twierdzenie, że wyższa temperatura, w pobliżu 29°C do 32°C, wpływa na lepsze samopoczucie ryb. W naturze bowiem taka ciepłota przyczynia się do przyspieszenia metabolizmu i skraca ich życie. Są też zdania, że błękitna paletka dobrze się czuje również w wodzie trochę chłodniejszej, około 24°C. Stałość temperatury należy zapewnić przez użycie dobrego termostatu.
POKARM.
Paletki nieraz sprawiają hodowcy kłopot pod względem karmienia. Zdarza się, że paletki nieprawidłowo żywione urządzają „strajk głodowy”, po którm czasami giną. Należy im podawać pokarm w małych ilościach i dość często. Z pokarmów żywych paletka lubi dafnie, larwy moskitów oraz dobrze oczyszczone i pokrojone w małe kawałeczki dżdżownice. Można również karmić je małymi robakami z rodzaju Enchytrae. Dobrym pożywieniem dla paletek są rureczniki (tubifeks). Muszą one jednak być bardzo dobrze przepłukane, gdyż mogą wprowadzić mikroskopijne pasożyty do akwarium. Ponieważ idealne płukanie tubifeksu jest prawie niemożliwe, niektórzy hodowcy odradzają używania tego rodzaju pożywienia. Z martwych pokarmów zaleca się wszystkie wysuszone i mrożone. Do przysmaku paletki należy świeże mięso z oślego serca! Najlepiej jest cieniutko je pokroić w małe paseczki. Pckarm ten może przez jakiś czas być przetrzymywany w lodówce. Wskazane jest urozmaicanie paletkom pokarmu, ponieważ potrafią się one przyzwyczaić do pożywienia. Żywiona długo jednolitym pokarmem odmawia przyjmowania innego i wówczas nieraz ginie. W czasie żywienia paletek trzeba przestrzegać pedantycznej czystości, aby nie zakazić akwarium.
OŚWIETLENIE AKWARIUM.
Najlepszą formą oświetlenia akwarium z paletkami jest światło naturalne. Specjalna cieplarnia czy pokój w tym celu przystosowany stanowi dla rybek najkorzystniejsze warunki. Paletki bowiem są bardzo wrażliwe na ostre i bezpośrednie światło. Jako najkorzystniejsze, oprócz światła dziennego, należy uznać światło neonowe. Aby zmniejszyć blask każdego światła, powierzchnię wody pokrywamy roślinkami. Jarzeniówka 40-watowa wystarcza w zupełności na akwarium o długości 140 cm.
LOKALIZACJA AKWARIUM.
Idealnym dla akwarium, z paletkami jest spokojny i nie używany przez domowników kącik w pokoju. Zwłaszcza w czasie rozmnażania należy zwracać specjalną uwagę, aby niczym nie niepokoić rybek. Akwarium najlepiej umieścić na stojaku, o metrowej wysokości.
DYMORFIZM PŁCIOWY.
Odróżnienie samca od samiczki jest prawie niemożliwe. Samiczka co prawda, jak i u skalarów, jest grubsza od samca, jednak cecha ta jest zawodna. Ubarwienie samca i samiczki jest identyczne. Dlatego na ogół paletki trzeba kupować w większej ilości, około pół tuzina minimum, aby otrzymać choć jedną parę. Najlepiej kupić paletki z dwóch albo nawet więcej środowisk. Da to większą szasnę dobrania dobrej pary.
ROZMNAŻANIE.
Aczkolwiek ukazało się wiele publikacji dotyczących rozmnażania się paletek, nie odkryto dotychczas najpewniejszego i łatwego sposobu. Jednym z niezaprzeczalnych faktów jest utrzymanie akwarium przeznaczonego do rozmnażania w idealnej czystości. Niektórzy hodowcy sugerują użycie akwarium bez piasku. Rośliny wówczas umieszczamy w małych doniczkach. Nawet rośliny należy dokładnie zdezynfekować i dobrze przepłukać w czystej wodzie. Rozkładające się korzenie roślin trzeba usunąć aby umknąć zakażenia. W warunkach naturalnych paletki rozmnażają się w okresie od kwietnia do października. W klimacie tropikalnym, gdzie noc i dzień ma jednakową długość, na ogół pora deszczowa jest okresem rozmnażania. W akwarium można ten efekt uzyskać przez częste zmienianie wody, wówczas można praktycznie rozmnażać paletki przez cały rok. Para mająca zamiar składać ikrę najpierw oczyszcza wybrane miejsce. Później poprzez lekkie drganie całego ciała daje znak, że już jest przygotowana do składania ikry. Wówczas należy tę parę oddzielić od reszty rybek. Najlepiej jednak przełożyć wszystkie rybki do innego akwarium aby zapewnić spokój wybranej parze. Paletki składają ikrę podobnie jak skalary. Najpierw samiczka składa jaja, po czym samiec je zapładnia. Najczęściej paletki składają ikrę na szerokich liściach roślin, lub czasami na ścianie akwarium. Po złożeniu jaj obie rybki na zmianę wachlują je, umożliwiając w ten sposób przepływ strumienia czystej wody. Mniej więcej po 50 godzinach wy- kluwa się narybek. Przy pomocy rodziców oswobadza się z resztek osłony jajowej. Równocześnie rodzice delikatnie przenoszą młode na inny liść. Procedura taka powtarza się kilkakrotnie. Cel tego jednak nie jest zupełnie jasny. Niektórzy hodowcy twierdzą, że w naturze paletki czynią to aby zapobiec zaatakowaniu młodych przez inne ryby. Po upływie następnej doby narybek zaczyna pływać samodzielnie. Paletki są jednymi z unikalnych ryb, które wydzielają śliskie „mleczko”. Dr W. H. Hildeman, który wiele czasu poświęcił na eksperymentach z paletkami, oświadczył, że „mleczko” to jest tej samej wartości dla narybku, co mleko matki ssaka dla noworodka. Proces wydzielania poprzez łuski pożywnego pokarmu trwa około 30 dni i przez ten czas narybek głównie odżywia się tym pokarmem. po tym okresie odpowiedzialność wykarmienia młodych rybek przechodzi wyłącznie na hodowcę. Już jednak po tygodniu od wyklucia się młodych można w małych ilościach podawać im mikroskopijne larwy solowca (Artemia). W tym okresie należy mieć przygotowane baterie słoików ze świeżymi solowcami, które będzie się podawało przez najbliższych parę tygodni. Przed podaniem larwy, które wylęgają się w słonej wodzie, należy wypłukać je w słodkiej wodzie aby nie spowodować narostu soli w akwarium wylęgowym. Następne pokarmy powinny już być dobrze przetarte: larwy komara (Culex), młode oczliki (Cyclops) i mniejsze rureczniki (tubifeks). Należy pamiętać o tym, że paletki mają bardzo mały, jak na swój rozmiar, pyszczek. Pokarm powinien być podawany kilka razy dziennie w małych porcjach, aby nie dopuścić do zagłodzenia albo udławienia się. Po okresie 30 dni, gdy dorosłe paletki przestają się opiekować swoim narybkiem, należy je rozdzielić. Na ogół przekłada się młode do innego akwarium, które musi odpowiadać rozmiarami liczbie młodych rybek (około, 80 młodych paletek rodzi się za każdym razem, w zależności od wieku rodziców). Trzeba zwrócić baczną uwagę aby woda w akwarium i jej temperatura była zbliżona do tej gdzie się narybek wychował. Niektórzy hodowcy stosują hormony dla pobudzenia paletek do rozmnażania. Anteron Schering*, rozpuszczający się w wodzie, jest jednym z głównych hormonów używanych w tym celu. Trudno jednak odpowiedzieć czy działa on skutecznie. Dla zainteresowanych podaję sposób punktowania paletek w konkursach i wystawach. Paletki na ogół występują w swojej własnej grupie.
Kondycja 40 punktów Kolor 40 punktów Rozmiar(samiec-samiczka) 20 punktów Każdą grupę paletek dzieli się według kolorów, np. błękitne, brązowe, zielone itp. W powyżej opisanych warunkach wyhodowałem i rozmnożyłem parę błękitnych paletek. Do czasu pisania tego artykułu, para na której oparłem swoje obserwacje wyprowadziła szczęśliwie siedem pokoleń.
Od redakcji: *) chodzi prawdopodobnie o anterosterony. Egzotyczne dla nas pewne sformułowania (np. karmienie oślim mięsem) wynikają z miejsca zamieszkania autora. Pan J. Faryński zamieszkuje w Afryce Południowej.