Akwarysta, hodujący ryby i rośliny wodne, niejednokrotnie styka się z przedstawicielami innych grup zwierząt. Zwierzęta te służą jako pokarm dla ryb, są „czyścicielami” wody w zbiorniku, bądź też dostały się do akwarium przypadkowo, wraz z nowo nabytymi rybami lub z żywym pokarmem. Jedną z grup tych zwierząt, z którymi akwaryści szczególnie często mają do czynienia, a które mało znane są szerszemu ogółowi miłośników akwariów, są widłonogi (Copepoda) potocznie zwane oczlikami lub cyklopami (rys. a). Poławiając siatką żywy pokarm dla ryb, w jakimkolwiek zbiorniku wodnym, zawsze odławiamy pewną ilość widłonogów. Zwierzęta te są drobnych rozmiarów, ale już przy pomocy lupy o 3-5-krotnym powiększeniu dostrzec można zasadnicze cechy ich budowy. Widłonogi stanowią grupę dość blisko spokrewnioną z powszechnie znanymi akwarystom wioślarkami (Cladocera) – dafnie i rozwielitki, lecz mimo to budowa ich jest zupełnie inna. Inaczej też odżywiają się i rozmnażają.
Ciało widłonoga zbudowane jest z dwóch zasadniczych części: grubszego głowotułowia i cieńszego odwłoka, zakończonego charakterystycznymi dla tych zwierząt widełkami. Z przodu głowotułowia osadzona jest para długich czułków, pomiędzy którymi znajduje się jedno oko (stąd potoczne określenie – cyklop). Nazwa „widłonogi” pochodzi od charakterystycznej budowy odnóży tych zwierząt (rys. b), które podobnie zresztą jak i u innych drobnych skorupiaków – zbudowane są z dwóch ustawionych obok siebie gałęzi. W przeciwieństwie do wioślarek, w rozwoju widłonogów występuje postać larwalna, bardzo różna wyglądem od osobników dorosłych. Larwy te, noszące nazwę pływików (rys. c) wykluwają się z zapłodnionych jaj, które samice noszą przyczepnie do nasady odwłoka, w postaci jednego lub dwóch woreczków jajowych (rys. a 1). Samice z woreczkami jajowymi łatwo można zaobserwować w materiale przyniesionym z terenu. Larwa-pływik wzrastając przechodzi kolejno w stadia coraz bardziej zbliżone do postaci dorosłej. Stadia te nazywamy kopepoditami (rys. d). Sposób odżywiania się widłonogów jest różny. Część spośród nich to drapieżniki, napadające na inne drobne, żyjące w wodzie zwierzęta, często większe od siebie. Inne odżywiają się, podobnie jak wioślarki, odfiitrowując, przy pomocy odpowiednio zbudowanego aparatu gębowego, glony, pierwotniaki i bakterie zawieszone w wodzie. W czasie odżywiania aparat gębowy porusza się 10-15 razy na sekundę. Obliczono, że jeden widłonóg w ciągu doby przefiltrowuje 40-70 cm³ wody, zjadając około 120.000 różnych organizmów. Ich łączna waga równa jest mniej więcej połowie wagi samego widłonoga.
a – samica widłonoga; b – odnóże widłonoga; c – larwa widłonoga (pływik); d – kopepodit; 1 – czułki pierwszej pary (antenule), 2 – czułki drugiej pary (anteny), 3 – oko, 4 – głowotułów, 5 – swobodne segmenty tułowiowe, 6 – segment płciowy odwłoka, 7 – worek jajowy, 8 – widełki odwłokowe, 9 – odnóża tułowiowe
Rysunki wg projektu autora
Ponieważ np. w jeziorze ilość widłonogów w jednym litrze wody wynosi przeciętnie kilka tysięcy osobników, można uświadomić sobie ich ogromne znaczenie dla zachowania równowagi biologicznej. Widłonogi żyją w wodach absolutnie wszystkich typów. Liczne są we wszystkich zbiornikach śródlądowych, są gatunki żyjące w wodach podziemnych, jednakże najliczniejsze są w morzach. Tam też żyją najwięksi przedstawiciele tej grupy, mierzący po kilkanaście mm długości, podczas gdy najmniejsze gatunki mają po parę dziesiątych mm długości. Zarówno widłonogi morskie jak i słodkowodne mają olbrzymie znaczenie jako pokarm dla ryb, pomimo iż jaja niektórych gatunków mogą być dla nich trujące. Ich wartość odżywcza jest bardzo duża dzięki tłuszczom, które produkują i magazynują w sobie w postaci kropel. Zwierzęta te stanowią główny pokarm dla wielorybów i wielkiej ilości gatunków ryb; np. śledź zjada w ciągu doby około 60.000 widłonogów. Rola gospodarcza widłonogów nie zawsze jednak jest pozytywna. Pływając w toni wodnej zjadają one między innymi pewne stadia rozwojowe robaków pasożytniczych, np. tasiemca-bruzdogłowca szerokiego. Pasożyt ten część swego rozwoju przechodzi wtedy w ciele widłonoga. Dalszy jego rozwój następuje gdy skorupiak zostanie zjedzony przez rybę. Ryba taka z kolei staje się źródłem zakażenia bruzdogłowcem dla innych zwierząt i człowieka. Widłonogi są więc przejściowymi żywicielami bruzdogłowców szerokich (oraz innych pasożytów) i sprzyjają ich rozprzestrzenianiu. Istnieje również wiele gatunków widłonogów będących pasożytami ryb. Niektóre z tych zwierząt, w związku z pasożytniczym trybem życia, tak zmieniły swój wygląd, że tylko na podstawie badania ich rozwoju można było ustalić iż należą one do widłonogów. Atakują one głównie skrzela ryb, osadzając się na nich i żywiąc ich delikatną tkanką. Stąd często są przyczyną ciężkich schorzeń u ryb i znacznych strat w gospodarce rybnej. Zdarzają się także przypadki atakowania przez pasożytnicze widłonogi ryb akwariowych