Środki dezynfekujące
i lecznicze
Chemia wody cz. VIII
Helmut Krosny
Nadmanganian. potasowy (KMnO4) czyli Kalium fiypermanganicum
Nadmanganian potasowy jest solą kwasu nadmanganowego. Kwas ten występuje tylko w roztworze wodnym. Nadmanganian potasowy tworzy fioletowo-czarne kryształy o metalicznym połysku. Jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Roztwór o znacznym stężeniu ma barwę ciemnofioletową. W miarę rozcieńczania przechodzi do barwy bladoróżowej. Nadmanganian potasowy znajduje zastosowanie jako utleniacz, środek dezynfekcyjny, oraz w analizie chemicznej. Jako produkt apteczny nadmanganian potasowy sprzedawany jest w postaci małych tabletek o ciężarze najczęściej 0,1 g. Ułatwia to dawkowanie tym którzy nie posiadają wagi laboratoryjnej. Substancją dezynfekującą jest tlen wydzielany podczas reakcji. Skuteczność jest różna w zależności od odczynu wody i rozpuszczonych w niej substancji. Również zabarwienie jest zależne od tych czynników. W środowisku kwaśnym roztwór może mieć kolor karmelowo-wiśniowy, a nawet słabo zaparzonej kawy. Reakcja utleniania przebiega wielofazowo, bowiem nadmanganian potasowy w zależności od rozpuszczonych w wodzie substancji tworzy związki pośrednie, inne od produktu końcowego. W środowisku kwaśnym nadmanganian potasowy przejawia najsilniejsze właściwości utleniające. W środowisku obojętnym właściwości utleniające. W środowisku obojętnym właściwości utleniające są dużo mniejsze, a jednym z produktów reakcji jest dwutlenek manganu (MnO2) tworzący na szybach i roślinach brunatny osad, dość trudny do usunięcia. W środowisku silnie zasadowym właściwości utleniające ( to znaczy dezynfekujące i lecznicze) nadmanganianu są najmniejsze, bowiem nadmanganian redukuje się tylko do manganianu. Nadmanganian jest jednym z najstarszych środków stosowanych do dnia dzisiejszego. Roztwory mają zwykle stężenie 1:100 000, czyli jeden gram manganianu na sto litrów wody jeżeli stosowane są do kąpieli długotrwałych. Do pędzlowania chorych miejsc u ryb stosuje się stężenie 1:1000, czyli jeden gram na jeden litr wody. To stężenie stosuje się również do ścierania nalotów pleśniawki. Uważać należy by roztwór o dużym stężeniu nie dostał się do gałek ocznych lub skrzel. Czas trwania kąpieli długotrwałych wynosi od 30 do 90 minut, ale zdarza się, że ryba może nie znieść nawet kilkuminutowej kąpieli. Z tego powodu należy przez cały czas zabiegu obserwować, by w odpowiednim czasie słabnącą rybę przenieść do czystej wody. Drobne rybki wygodnie jest umieścić w siatce zanurzonej w kąpieli. Pamiętać trzeba przy tym, aby nie odciąć rybom łaźcowatym dostępu do powietrza. Roztwór sporządzamy bezpośrednio przed zabiegiem. Ze względu na utlenianie czyli powolne spalanie wszystkiego co znajduje się w kąpieli, do zabiegów używamy zawsze osobnego zbiornika. Dzięki temu unikniemy ewentualności osadzenia się na szybach brunatnego dwutlenku manganu. Biorąc pod uwagę, że zarówno przy stosowaniu nadtlenku wodoru, ozonu, jak i nadmanganianu potasowego, substancją7 dezynfekującą jest zawsze wolny tlen, najwygodniej używać nadtlenu wodoru. Do ścierania nalotów używamy roztworu nadtlenku wodoru (H2O2) o stężeniu nie przekraczającym 1 % (do ryb dużych możemy użyć zwykłej 3% wody utlenionej). Do sporządzenia kąpieli przygotowujemy roztwór 1 % i z tego roztworu bierzemy na 2 litry wody 1 ml. roztworu. Ze względu na różną wrażliwość ryb, akwarysta powinien sam przeprowadzić doświadczenie z użyciem nadtlenku wodoru i sporządzić odpowiednie notatki. W zależności od zwalczanych pasożytów można stosować kąpiele także mocniejsze, ale wtedy czas kąpieli należy odpowiednio skrócić. W Polsce nie ma opracowań omawiających stosowanie nadtlenku wodoru do celów leczniczych. Również literatura obca jest bardzo skąpa. Z tego powodu wszelkie doświadczenia z zakresu stosowania nadtlenku wodoru do kąpieli leczniczych akwaryści powinni sobie nawzajem przekazywać. Autor niniejszego opracowania stosuje nadtlenek wodoru od 25 lat z pozytywnym skutkiem, we wszystkich przypadkach kiedy zalecana jest kąpiel z nadmanganianu potasowego.