AFRYKAŃSKA PIELĘGNICA Z JEZIORA TANGANIKA Tropheus brichardi Nelissen et Thys, 1975,
W artykule zamieszczonym w nr 54(6:1979) czasopisma „Akwarium” omówiłem dwie pielęgnice z jeziora Tanganika – Tropheus duboisi oraz Tropheus moorei. Ponieważ w chwili obecnej (por. też nota redakcyjna w cytowanym numerze ) znane są dwa dalsze gatunki z rodzaju Tropheus, a mianowicie: T. brichardi i T.polli chciałbym przyjść z pomocą czytelnikom „Akwarium” mającym trudności w dotarciu do literatury obcojęzycznej i przedstawić „historię odkrycia” jednego z nich.
M. Nelissen, podczas prowadzonych przez siebie studiów nad odmianami barwnymi T. moorei (Boulenger 1898), zauważył wśród 12 okazów tych ryb złowionych przez P, Bricharda w pobliżu miejscowości Nyanza i przekazanych mu do badań, kilka egzemplarzy o nieco odmiennej budowie morfologicznej niż występująca u „normalnych” pielęgnic brabanckich 1). Miały one mianowicie większą i bardziej zaokrągloną głowę (widoczne zwłaszcza z profilu), usta szersze i krótsze, odstęp między oczyma mniejszy oraz krótsze płetwy. Ich ciało barwy brązowej lub brunatnej posiadało na obu bokach białożółtą pręgę, przewężoną w partii środkowej i odpowiednio mniejsze plamki tego samego koloru na brzuchu. Wargi tych ryb były blade, a oczy z czarną źrenicą i zielononiebieską tęczówką. Płetwa odbytowa, o jasnopomarańczowej błonie, miała na brzegach 5-8 żółtych lub pomarończowych kropek. Długość całkowita przebadanych przez M. Nelissena okazów dochodzła do 98,2 mm. Tak wyglądające ryby dawniej uważano za odmianę czekoladową Tropheus moorei (wydzieloną w roku 1962 przez Matthesa). Jednak w wyniku spostrzeżeń (o których wyżej) i badań poczynionych przez Nelissena okazało się, że stanowią one nowy gatunek w obrębie rodzaju Tropheus. Jego opisu dokonali w roku 1975 M. Nelissen i D.E.F. Thys van Audenaerde (Descriptio of Of Tropheus brichardi sp. nov: from Lake Tanganyika; Rev. Zool. Afr., t. 98:1975, nr 4, s. 947-980) nadając mu nazwę Tropheus brichardi2).
Chociaż od momentu odkrycia T. brichardi upłynęło zaledwie 5 lat, znanych jest już pięć odmian barwnych: czekoladowa (rys. 1a), żółto-zielo-czekoladowa (rys. 1b), „tygrysia” – z żółtymi pręgami (rys. lc), niebieskooka (rys. 1d) oraz szare (rys. 1e). Ubarwienie całościowe poszczególnych odmian barwnych przedstawia rysunek 1.
a – odmiana czekoladowa; b – odmiana żółto-zielono-czekoladowa; c – odmiana – „tygrysia”, d – odmiana niebieskooka; e – odmiana szara (ubarwienie godowe). Ogólna barwa ciała: a, d – brązowa lub brunatna; b – brązowa lub brunatna z zielonym „nalotem”; c – jasnobrązowa; e – mlecznobiała lub szarobiała. Kolory: 1 – białożółty, 2 – biały; 3 – żółty; 4 – brązowożółty; 5 – ciemnoszary; 6 – czerwony
Ryby te występują przy wschodnich brzegach jeziora Tanganika w pasie dugości około 400 km, rozciągającym się od 70 km na północ d Nyanzy do 220 km na południe od Kigomy.
Rys 2. Występowanie odmian barwnych Tropheus brochardi w jeziorze Tanganika (wg S. Neergaerda)
Żyją one tam w niewielkich stadach podobnie jak T. moorei i T. duboisi – liczących około 10 osobników, w pobliżu skalistego dna, na głębokości ok. 10 m. Można je spotkać – wprawdzie sporadycznie również w wodach płytkich, sięgających 1 metra. Na większych głębokościach T.brichardi współwystępuje z odmianą z żółtopręgą T.duboisi, a ich egzystencja ma charakter wzajemnej „tolerancji”. Natomiast odmiennie przedstawia się zasiedlanie wód płytkich, gdzie T.brichardi żyje (sporadycznie) w strefie zajętej głównie przez T.moorei. Często dochodzi tam do „walk” między obu gatunkami, przy czym T. brichardi jest stroną bardziej agresywną. W związku z tym nie jest wskazana, a nawet niekiedy wręcz niemożliwa, hodowla przedstawicieli obu tych gatunków we wspólnym zbiorniku.
______________ 1) Proponuję następujące nazwy polskie dla ryb z rodzaju Tropheus: T.brichardi – pielęgnica brabancka Bricharda T.duboisi – pielęgnica brabancka Duboisiego T.moorei – pielęgnica brabancka Moora T.polli – pielęgnica brabancka Polla
1) Oznaczenia morfologiczne T.brichardi przeprowadzone przez autora (odmiana niebieskooka): D XIX-XX/7, A VII/6. Patrz: E.Szydłowska – Gdzie ryba ma ogon, „Akwarium” nr 3/80
Literatura
S. Neergaard, Cilider froan Tanganyikasjon, Vesteraos 1977. W. Staeck, Als Duboisi – Franger in Kigoma, „Aquarien Magazin”, nr 11/1975 Por. też „Akwarium” nr 6/54 z 1979 roku, s. 192-197