Lothar Seegers – Killifische: Eterlegende Zahnkarpfen im Aquarium. (Ryby kar-pieńcowate w akwarium, jęz. niemiecki). Wyd. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 1980, 174 str.; 50 barwnych fotografii, mapki i rysunki czarno-białe, wykaz literatury, indeks. Cena w księgarniach wydawnictw importowanych – 760 zł.
W swoim czasie sygnalizowałem ukazanie się dwóch książek poświęconych rybom z rodziny karpieńcowatych (por. „Akwarium” 5/1978 i 1/1979). Obecnie mam przyjemność przedstawić trzecią, o której już na wstępie należy stwierdzić, że jest spośród nich pozycją najobszerniejszą i najpoważniejszą, zarówno z ak-warystycznego, jak i naukowego punktu widzenia. Lothar Seegers dokonał próby podsumowania i uporządkowania przydatnej w akwarystyce wiedzy na temat systematyki, zoogeografii, biologii, ekologii, etologii i hodowli karpieńcowatych.
Tekst książki podzielony został na pięć rozdziałów zatytułowanych: Ryby karpieńcowate – co rozumie się pod tym terminem?; Zachowanie się karpieńcowatych; Jak pielęgnuje się ryby karpieńcowate?; Jak rozmnaża się ryby karpieńcowate?; Rodzaje ryb karpieńcowatych i należące do nich gatunki.
W rozdziale pierwszym autor opisuje historię i przyczyny nadania rej grupie ryb nazwy „Killifische”, miejsce ryb karpieńcowatych w systematyce zoologicznej, zasady nomenklatury zoologicznej, kopalne szczątki karpieńcowatych oraz rozprzestrzenienie i środowiska tych ryb w naturze. Wdrugim rozdziale przedstawia zachowanie socjalne i rozrodcze ryb karpieńcowatych, w trzecim – urządzenie akwarium, charakterystykę chemiczną wody używanej do pielęgnacji różnych gatunków, pokarmy, choroby, zasady stowarzyszania ryb karpieńcowatych z innymi rybami. W rozdziale czwartym omawia zasady urządzania akwarium tarliskowego, zasady rozmnażania gatunków składających ikrę w podłożu, rozmnażanie gatunków składających ikrę na roślinach lub innych przedmiotach w toni wody oraz. wychów młodych. Ostatni, piąty rozdział jest najobszerniejszy i stanowi ponad 60% tekstu książki. Otwiera go wykaz wszystkich znanych rodzajów należących do rodziny karpieńcowatych. Obok każdego rodzaju podana jest liczba opisanych do końca lat siedemdziesiątych, a uznanych przez naukę gatunków. Jest ich w sumie 519. Dalej następuje przegląd rodzajów, przy czym wymienione są ważniejsze dla akwarystyki gatunki i podane niektóre dane o ich hodowli. Uzupełnieniem tekstu są rysunki kreskowe pokazujące najbardziej typowych przedstawicieli rodzajów oraz mapki z zasięgami zoogeograficznymi poszczególnych podrodzin i rodzajów. Uzupełnieniem tekstu tego rozdziału jest też krótkie omówienie form hodowlanych ryb karpieńcowatych oraz możliwości nabycia tych ryb w RFN i zasad transportu. Rozdział zamyka lista opisanych do końca lat siedemdziesiątych, a uznanych przez naukę gatunków i podgatunków karpieńcowatych. Obok każdej nazwy podana jest maksymalna stwierdzona długość ryb należących do gatunku oraz miejsce składania ikry, a przy gatunkach składających łrę w podłożu – długość czasu rozwoju jaj!
Książkę zamyka wykaz literatury oraz indeks nazw łacińskich i niemieckich. Omawiana książka stanowi z pewnością podstawową pozycję dla miłośników ryb karpieńcowatych, którzy bezwzględnie powinni się z nią zapoznać. Dodatkowym jej walorem jest znakomity poziom wydawniczy i graficzny (świetne kolorowe fotografie, znakomite rysunki kreskowe, staranne wydanie całości), który sprawia że przegląda się ją i czyta z przyjemnością.
A. Korziukow – Boliezni akwariumnych ryb (Choroby ryb akwariowych, język rosyjski), wydawnictwo „Kołos”, Moskwa 1979, 175 stron, 32 zdjęcia kolorowe. Cena 11,- zł.
O tym jak bardzo przydatna jest tego typu pozycja w biblioteczce akwarysty chyba nie .trzeba nikogo przekonywać Każdy hodowca ryb powinien sobie zdawać sprawę, jak brzemienne w skutki może być błędne postawienie diagnozy i źle rozpoczęty proces leczenia. Najczęściej tylko wczesne i prawidłowe rozpoznanie choroby oraz znajomość jej zwalczania mogą zapewnić sukces w dalszej hodowli. Autor w swojej pozycji uczy czytelnika nie tylko rozpoznawać i leczyć poszczególne przypadki, ale przede wszystkim im zapobiegać.
Całość zawarta jest w pięciu głównych rozdziałach: I. Choroby niezaraźliwe. II. Choroby zaraźliwe. III. Metody diagnostyki chorób ryb. IV. Leczenie chorych ryb. V. Profilaktyka chorób ryb.
Rozdział pierwszy zawiera informacje dotyczące wpływu parametrów fizyko-chemicznych wody na samopoczucie ryb. Autor omawia sprawy oświetlenia, temperatury, twardości, zawartości O2, CO2, Cl2 itd., podając jednocześnie charakterystyczne objawy występujące u ryb poddanych niekorzystnemu działaniu jednego z tych czynników
Korziukow zaznajamia czytelnika „domowymi” sposobami oznaczania niektórych parametrów wody. Znajomość tych metod umożliwia uniknięcie wielu nieprawidłowości przy przygotowywaniu środowiska wodnego dla poszczególnych gatunków ryb, a ponadto daje możliwość kontrolowania niekorzystnych zmian zachodzących podczas procesu „starzenia” się wody.
Ubogi jakościowo, jednostajny pokarm, mechaniczne uszkodzenia ciała, długotrwała izolacja samic i samców, substancje toksyczne kumulujące się w ciele bezkręgowców stanowiących pożywienie ryb – oto niektóre omawiane przez autora przyczyny niedyspozycji ryb.
Etiologia poszczególnych chorób, symptomy, sposób leczenia podane są bardzo przejrzyście i zilustrowane kolorowym zdjęciem, przedstawiającym chory egzemplarz ryby. Rysunki bezkręgowców niebezpiecznych dla ryb wraz z ich opisami uzupełniają pierwszy rozdział.
Część druga, zatytułowana „Choroby zaraźliwe”, podzielona jest na dwa podrozdziały. W pierwszym autor omawia choroby wywoływane przez wirusy, bakterie, grzyby i glonogrzyby. Czytelnik znajdzie tu rzetelne opisy wielu chorób, z którymi zetknął się lub może się zetknąć hodując ryby. Na uwagę zasługuje wyszczególnienie symptomów gruźlicy i zmian patologicznych, jakie ona wywołuje u poszczególnych gatunków ryb. Autor osobno podaje opis przebiegu choroby u wielkopłetwa, u ryb z rodzaju Danio, u rodziny Poecillidae, a także ogólnie dla rodziny Cyprinidae (do której należy rodzaj Danio). Podrozdział drugi, znacznie obszerniejszy, zawiera opisy chorób wywoływanych przez organizmy zwierzęce (pasożyty). Autor podaje wiele przykładów zachorowań ryb, których przyczyną są pierwotniaki (Protozoa) należące do trzech różnych grup: wiciowców (Masligophora), sporowców (Sporozoa) i orzęsków {Ciliata). Najsłabiej poznane są choroby wywoływane przez sporowce i dlatego autor poświęcił im mniej miejsca. Natomiast niedyspozycje ryb spowodowane przez pasożytnicze wiciowce np.: Costia necafrix, Oodinium pillularis, Octomitus fruftae i orzęski: Ichfhyocttothirius multifilis, Chilodonella cyprini, szereg gatunków rodzaju Trichodina i in. są potraktowane znacznie szerzej. Jeżeli chodzi o pasożytnicze robaki autor ograniczył się do opisania kilku najczęściej spotykanych posożytów ryb słodkowodnych. W podrozdziale tym czytelnik może znaleźć wiadomości dotyczące przywr monogenetycznych (gatunki z rodzaju Dactylogyrus i Gyrodactylus) i digenetycznych (rodzaj Diplostomulum i Saquinicola) oraz tasiemców (rodzina Caryophyllaeidae). Brak jest natomiast informacji o nicieniach (Nematoda) i kolcogłowach (Acanfhocephala) – dwóch innych ważnych grupach robaków pasożytniczych.
Spośród ektopasożytów autor wyszczególnia następujące skorupiaki: Lernaea cyprina i L.esocina oraz dwa .gatunki śpiewki: Argulus foliaceus i A.japonicus. Szczegółowe opisy biologii, morfologii poszczególnych pasożytów i ich cykli rozwojowych uzupełnione są rysunkami, na których niejednokrotnie uwidoczniono ważne cechy taksonomiczne organizmów pasożytniczych.
W rozdziałach trzecim i czwartym podane zostały metody diagnostyki i leczenia ryb. Codzienna wnikliwa obserwacja ryb może umożliwić wczesne wykrycie choroby i przez to ułatwić proces leczenia autora mogą być wykonywane jedynie na martwym materiale (badanie zmian anatomo-patologicznych organów wewnętrznych, badania parazytologiczne i mikrobiologiczne). Ponadto czytelnik zostaje zaznajomiony ze sposobem przesyłania chorych ryb do pracowni ichtio-patologicznych.
Jeśli chodzi o sprawy leczenia autor wyszczególnia i dokładnie omawia trzy rodzaje kąpieli: 1) w zbiorniku hodowlanym, 2) w oddzielnym naczyniu, 3) przemywanie porażonych miejsc za pomocą waty.
Poza tym czytelnik znajdzie tu informacje dotyczące sposobu przygotowywania leczniczych roztworów, okresu ich działania i skuteczności. Sporo miejsca autor poświęcił zapobieganiu chorobom. Między innymi podaje osiem głównych warunków, które muszą być przestrzegane przy hodowli ryb. Ponadto zaznajamia czytelnika ze sposobami dezynfekcji zbiorników i sprzętu pomocniczego. Ważną sprawą jest odkażanie roślin przed umieszczeniem ich w zbiorniku hodowlanym. O tym także można znaleźć informację w tej pozycji. Na końcu książki znajduje się obszerny spis literatury omawiającej zagadnienia ichtiopatologii.
Należy podkreślić, że materiały do tej pracy (chore egzemplarze ryb) były dostarczane autorowi przez członków trzech moskiewskich klubów akwarystycznych. Jest to o tyle istotne, że czytelnik zostaje poinformowany o chorobach rzeczywiście najczęściej spotykanych w akwarystyce, a nie tylko o najbardziej prawdopodobnych.