Liścionogi – Phyllopoda, do których zaliczane są dziwogłówka wiosenna i zadychra pospolita należą, podobnie jak rozwielitki (Daphnia), do gromady skorupiaków (Crustacea). Bytują one na ogół w wodach słodkich, stojących, zbiornikach okresowych lub zalewach łąkowych. W wodach tych pojawiają się tylko wiosną, w okresie od marca do maja. Złowione wraz z innym planktonem dostają się niekiedy do naszych akwariów i wówczas mamy możliwość obserwować ich dziwne kształty, charakteryzujące się licznymi cechami prymitywnymi, jak słabe odgraniczenie odcinków ciała i stosunkowo homonomiczna budowa segmentów tułowia i odnóży. Ciała ich są wydłużone, bocznie spłaszczone, często z widocznymi jajami, noszonymi w specjalnych workach. Barwa ich jest od szarozielonej, poprzez brązową do krwistoczerwonej. Pływają na grzbiecie falując licznymi odnóżami, lub też poruszają się skokami za pomocą gwałtownych ruchów wąskiej, końcowej części tułowia.
Doświadczeni akwaryści wyszukują wiosną miejsca ich liczniejszego występowania wiedząc, że stanowią one jeden z najlepszych pokarmów dla ryb akwariowych. Ze względu na bardzo delikatną budowę ciała są one zjadane w całości, nawet przez stosunkowo bardzo małe ryby.
Zadychra w akwarium
Fot. B. Ziarko
Od Redakcji
Liścionogi (Phyllopoda), zwaneteż skrzelonogami, charakteryzują się rozczłonkowanym ciałem i licznymi, bo co najmniej dziesięcioma parami, liściowatych odnóży skrzelowych. W zależności od budowy pancerzyków dzielimy je na trzy grupy:
muszelkowce (conchostraca) – z ciałem silnie spłaszczonym i całkowicie objętym dwie ma klapkami skorupki. Należą tu żyjące w podłożu słonych bagien małe formy, dochodzące do 1 mm długości. Przykładem może tu być esieria. Nieprzydatne dla akwarystyki;
tarczowce (notostraca) – mające ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, osłonięte dużą, wygiętą tarczą grzbietową. Są to zwierzęta drapieżne, zjadające drobne organizmy mułowe. Reprezentantem ich jest np. przekopnica, posiadająca kilkadziesiąt odnóży pławnych. Pancerzyk jej dochodzi do 3 cm długości. Nadaje się na pokarm .dla dużych ryb;
liścionogi właściwe (anostraca) – bezpancerzowce, gatunki pozbawione skorupki. Żyją stale w toni wodnej, nieustannie w ruchu. Należy do nich między innymi omówiona wyżej zadychra. Złożone przez nią jaja mogą miesiącami, a nawet latami przebywać bez wody, nie tracąc zdolności rozwojowych. Z chwilą gdy wyschnięta kałuża czy inny okresowy zbiornik napełni się wodą z wiosennych roztopów pojawia się nowe pokolenie. W związku z tym wierzono dawniej, że zwierzęta te spadają z nieba (stąd też zapewne pochodzi ludowa nazwa przekopnicy – nieborak). Do tej grupy należy także solowiec – Artemia salina, zamieszkujący słone zbiorniki, z wyjątkiem mórz, całego świata.
Opracowano na podstawie pracy: A. Brehm – Życie zwierząt, PWN, Warszawa 1968, s. 175-177