STRUMIENIAK ZŁOTY Rivulus magdalenae Eigenmann et Henn, 1916 ¹)
We wrześniu 1981 roku po raz pierwszy zobaczyłem u kolegi strumieniaki złote. Te małe ryby, długości 3-3,5 cm, bardzo mi się spodobały, zarówno pod względem kształtu jak i ubarwienia. Postanowiłem więc zająć się ich hodowlą.
Podstawową barwą ciała samców jest kolor zielonobrązowy, z metalicznym zielonym, niebieskim lub fioletowym połyskiem na bokach. Na całym ciele rozrzucone są nieregularnie czerwone kropki. Pokrywy skrzelowe są intensywnie niebieskie. Płetwa odbytowa, o kolorze oliwkowym, jest ciemno obrzeżona, a u nasady połyskująco niebieska. Płetwy grzbietowa i ogonowa, w zasadzie także oliwkowe, przechodzą w kolor różowooliwkowy, przy czym pierwsza z nich jest ciemno nakrapiana. Płetwy te posiadają pomarańczowo-złocisłe obrzeżenia, co znalazło wyraz w nazwie strumieniak złoty.
Samice w stosunku do samców prezentują się bardzo ubogo. Ciała ich są szarobrązowe, przy czym duża ilość czarnych plamek na linii bocznej i ponad nią czyni grzbiet ryby ciemniejszym od części brzusznej. U nasady płetwy ogonowej, nad linią boczną, widnieje okrągła czarna plama w złotej otoczce, charakterystyczna dla wielu gatunków z rodzaju Rivulus.
Ubarwienie ryb, zarówno samców jak i samic, zmienia się w zależności od ich samopoczucia i wieku. Samce z upływem czasu jakby płowieją, zaś samice na odwrót ciemnieją, do brązu, a nawet czerni w partii qrzbietowej. W naturze strumieniaki złote zasiedlają dorzecze Rio Magdalena w Kolumbii. Według systemu Hoedeman’a Rivulus magdalenae zaliczony jest do podgrupy Rivulus elegans w obrębie grupy Rivulus cylindraceus2).
Strumieniak złoty (Rivulus magdalenae), samiec
Fot. H. Kilka
Strumieniaki złote przy dobrej pielęgnacji dorastają do 6-7 cm długości. Hodować je więc należy w zbiornikach o długości nie mniejszej niż 60 cm. Wysokość ich nie musi być duża; w zupełności wystarcza 25-30 cm. Ze względu na rywalizację pomiędzy samcami w akwarium należy posadzić dużą ilość roślin. Wskazane są rośliny drobnolistne jak: wywłócznik (Myriophyllum), ludwigia (Ludwigia), paprotka (Ceratopteris), zarówno w formie ukorzenionej jak i wolno pływającej oraz zwartki (Cryptocoryne) i żabienice (Echinodorus). Wśród gęstwiny roślin będą szukały schronienia zarówno słabsze samce przed atakami silniejszych jak i samice przed natarczywością partnerów. Można też pielęgnować samce i samice w oddzielnych akwariach, co w znacznym stopniu wpływa na zmniejszenie agresywności samców względem siebie i pozwoli uniknąć okaleczeń ryb w czasie walk. Aby zapobiec stratom w hodowli, spowodowanym wyskoczeniem ryb z akwarium, należy powierzchnię wody pokryć roślinami pływającymi, takimi jak: wątrobowiec (Riccia), salwinia (Salvinia) czy wspomniana już paprotka (Ceratopteris). Niezależnie od tego zbiornik trzeba przykryć dobrze dopasowaną taflą szklaną. W tak urządzonym akwarium, którego dno pokrywamy drobnym, dobrze wypłukanym żwirkiem, w wodzie o twardości 8-15°n i odczynie lekko kwaśnym pH 6,8, ze sprawnie działającym filtrem (może być gąbkowy lub szklany fajkowy z watą perlonową) i dostatecznie, lecz niezbyt jasno, oświetlonym, strumieniaki złote czują się znakomicie. Dokumentują to pięknym ubarwieniem i doskonałym apetytem. W ramach prac pielęgnacyjnych co 10-14 dni należy część wody w akwarium wymienić na świeżą, odstała, o podobnych właściwościach. Aby strumieniaki złote utrzymać w dobrej kondycji należy zapewnić im wartościowy i urozmaicony pokarm. Trzeba wiedzieć, że ryby te posiadają dość duży otwór gębowy i w związku z tym trzeba im podawać pokarm odpowiednich rozmiarów,. Stanowić go powinny: larwy wodzieni (Corethra), komarów (Culex), ochotkowatych (Chironomus – lecz w niedużych ilościach ze względu na możliwość spowodowania stanu zapalnego przewodu pokarmowego), duże rozwielitki (Daphnia), rureczniki (Tubifex), skrobane mięso wołowe oraz pokarmy sztuczne.
Strumieniak złoty (Rivulus magdalenae), samica
Fot. H. Kilka
Odpowiednio karmione ryby chętnie przystępują do tarła. Odbywa się ono najczęściej na dnie, przy zakorzenionych roślinach, lub wśród roślin pływających.
Aby uzyskać większą liczbę narybku tarlaki na czas tarła przenoszę do zbiornika o pojemności 10 1, wypełnionego wodą miękką 6°n i lekko kwaśną pH 6,7-7, o temperaturze 27-28°C. Na dno kładę wygotowany i wypłukany torf włóknisty, do którego ryby składają ikrę. Zamiast torfu można stosować mech jawajski (Vesicularia dubyana), lecz torf daje lepsze możliwości dezynfekcji zbiornika.
Podczas tarła samiec dość zdecydowanie napastuje samicę, prezentując jej przy tym swe piękne ubarwienie. Gdy samiczka pozwoli na zbliżenie, drżąc cały, bokiem przyciska ją do rośliny lub torfu na dnie i wówczas następuje złożenie jednego lub kilku ziaren ikry. Ikra jest przeźroczysta i duża, bo średnicy 1,8-1,9 mm. Tarlaki własnej ikry nie zjadają. W mojej hodowli po skończeniu tarła parę rodzicielską odławiam.
Przy temperaturze 27°C wylęg następuje po 14-18 dniach. Larwy od pierwszego dnia można karmić pyłem odłowionym w stawach, nicieniami mikro (Anquilla aceti) i larwami solowca (Anemia salina).
Rivulus xiphidius
Fot. L. Seegers
Rivulus roloffi
Fot. L. Seegers
Podczas hodowli dorosłych par strumieniaków złotych w akwarium ogólnym lub gatunkowym nie mamy możliwości kontrolowania ich rozmnażania. Samce nieustannie napastują samice dążąc do tarła, skutkiem czego nie mają one czasu na odpoczynek, co może się odbić na żywotności potomstwa. Poza tym większość narybku zostaje zjedzona przez dorosłe ryby.
Mam nadzieję, że moje powyższe uwagi na temat pięknego strumieniaka złotego zachęcą wielu akwarystów do jego hodowli i przyczynią się do osiągnięcia przez nich pełnego sukcesu.
_______________ 1) W roku 1941 Flover opisał nowy dla niego gatunek strumieniaka RiWus milesi. Gatunek ten okazał się później znanym już R/vu/us magdalenae. Nazwy te są synonimami, lecz obowiązuje nazwa wcześniejsza R. magdalenae, wprowadzona do literatury przez Eigenmann’a i Henn’a w roku 1916 (Red.) 2) Strumieniaki – Rivulus to ryby amerykańskie. Występują w wodach na terenie Florydy, poprzez całą Amerykę Środkową, Kubę i niektóre wyspy Antyli, aż po południową część Ameryki Południowej. Obecnie znanych jest ich prawie 60 gatunków, a nowe odkrycia ciągle liczbę tę powiększają.
Zaszeregowanie systematyczne ryb z rodzaju Rivulus jest sprawą trudną. W roku 1961 Hoedeman, biorąc pod uwagę obecność u tych ryb organu pinealnego, dokonał klasyfikacji tego rodzaju.
Organ pinealny jest pozostałością trzeciego oka, występującego u prostych kręgowców, a u wyższych kręgowców przekształconego w gruczoł. U ryb z rodzaju Rivulus, na głowie nad tym gruczołem znajduje się charakterystyczna łuska określana literą A, zaś obok niej występują łuski określane literami B-H. W zależności od ich układu Hoedeman wydzielił w obrębie rodzaju Rivulus trzy główne grupy