GURAMI MOZAIKOWY Trichogaster leeri (Bieeker, 1852)
Ryba także dla początkujących akwarystów
Od lat nie słabnącą popularnością, zwłaszcza wśród początkujących akwarystów, cieszą się „guraminy”. Te ładne i na ogół spokojne ryby rzeczywiście nie sprawiają swym właścicielom specjalnych kłopotów. Nie wymagają wody o wyraźnie określonych cechach, nie mają wygórowanych wymagań pokarmowych, na ogół są ładne, a z uwagi na ich dość duże rozmiary towarzystwo innych ryb nie stanowi dla nich zagrożenia; biologia ich rozrodu jest bardzo „widowiskowa”, a właściwie jedyny problem związany z ich hodowlą stanowi wykarmienie bardzo licznego i drobnego potomstwa.
Prezentowany w niniejszym artykule gurami mozaikowy – Trichogaster leeri jest gatunkiem może rzadziej oferowanym w sklepach zoologicznych, w których najczęściej spotkać można gurami dwuplamiste – Trichogaster trichopterus trichopterus oraz różne odmiany gurami niebieskich – Trichogaster trichopterus sumatranus. Poniższe uwagi dotyczące hodowli gurami mozaikowego można też odnieść do innych gatunków gurami, ryb z pewnością godnych polecenia akwarystom nie tylko początkującym.
Gurami mozaikowy lub perłowy to jedna z efektowniejszych ryb hodowanych w naszych akwariach 1. Ciało ryby jest bocznie spłaszczone i stosunkowo wysokie, barwy srebrzystoniebieskiej, pokryte licznymi jasnymi, połyskującymi perłowo plamkami. Wzdłuż ciała, na linii bocznej, od pokrywy skrzelowej ciągnie się ciemny, zanikający ku tyłowi pas. Podgarle, płetwy brzuszne i przednia część płetwy ogonowej pomarańczowe lub czerwone do fioletowych. Płetwy piersiowe są przekształcone w cienkie, długie wąsy, spełniające rolę organu czuciowego. Samiec dorasta do 12 cm długości; jego płetwa grzbietowa jest wyraźnie wydłużona i ostro zakończona. Płetwa ta u samicy, nieco mniejszej od samca i mniej intensywnie ubarwionej, jest wyraźnie krótsza i zaokrąglona.
Ojczyzną gurami mozaikowego są wody Półwyspu Malajskiego i Indochin oraz wysp Borneo i Sumatra. Wody te charakteryzują się niską zawartością tlenu. Fakt ten jest wynikiem odcięcia zbiorników wodnych od światła słonecznego przez bujną roślinność nawodną. Brak światła wpływa hamująco na fotosyntezę u roślin wodnych. Do powierzchni zbiorników nie docierają też wiatry co utrudnia mieszanie wody i tym samym dyfuzję powietrza atmosferycznego. Do tego dochodzą jeszcze zachodzące w wodzie, silnie pochłaniające tlen, procesy gnilne przyspieszane przez wysokie temperatury oraz duże zamulenie wody w okresie pór deszczowych. Ryby bytujące w tych ubogich w tlen wodach musiały więc wykształcić dodatkowy organ oddechowy,% pozwalający na uzupełnianie tlenu rozpuszczonego w wodzie tlenem atmosferycznym. Organem tym jest, znajdujący się w komorze skrzelowej, labirynt. Nie jest on organem posiadanym tylko przez gurami mozaikowe, ale jest charakterystyczny dla wszystkich przedstawicieli podrzędu błędnikowców – Anabantoidei.
Ponieważ przy pomocy labiryntu gurami prawie w całości zaspokaja zapotrzebowanie swego organizmu na tlen konieczne jest zapewnienie mu swobodnego dostępu do lustra wody. W przeciwnym wypadku ryba ginie z uduszenia w ciągu kilku minut. Pobieranie tlenu bezpośrednio z powietrza nakłada na akwarystę obowiązek dbania o to by temperatura wody i zalegającego nad nią powietrza nie były zbyt różne. Dopuszczalna różnica temperatur wynosi około 3°C. W wypadku gdy powietrze nad lustrem wody jest zbyt zimne może dojść do zaziębienia ryb. Przykrycie zbiornika taflą szklaną sprawę w zupełności rozwiązuje.
Ciurami mozaikowy jest rybą łagodną, a nawet bojaźliwą, nadaje się więc do chowu wraz z innymi gatunkami, pod warunkiem, że towarzystwo nie będzie zbyt liczne i agresywne. W akwarium, o pojemności co najmniej 80 l, rosnąć powinny liczne rośliny, zwłaszcza drobnolistne, dające rybom możliwość ukrycia się. Ponieważ ojczyste wody omawianych ryb mają okresowo bardzo różny skład chemiczny, w związku z występowaniem pór deszczowych, parametry wody nie są przy ich hodowli istotne. Z powodzeniem stosować można wodę zarówno twardą jak i miękką, ale optymalna wydaje się być woda o twardości 8-12°n i odczynie obojętnym (pH 7). Natomiast temperatura wody ma dość istotne znaczenie. Gurami mozaikowe należą do ryb ciepłolubnych, najlepiej czujących się w temperaturze 24-25°C. Woda w zbiorniku powinna być czysta, stąd konieczna jest okresowa, częściowa jej wymiana.
Istotną rolę odgrywa karmienie. Oczywiście najodpowiedniejszy jest pokarm żywy, ale stosować też można pokarmy suche i sztuczne. Duże znaczenie ma rodzaj pokarmu podawanego parze rozpłodowej w okresie poprzedzającym tarło. Konieczne jest wtedy stosowanie pokarmu naturalnego – żywego, gdyż wpływa to dodatnio na płodność ryb. Oznaką zbliżającego się tarła jest uintensywnienie się barw ryb oraz rozpoczęcie przez samca budowy pienistego gniazda. Z uwagi na bezpieczeństwo ikry i narybku tarło odbyć się jednak powinno w odrębnym zbiorniku lęgowym. Na zbiornik taki wybieramy akwarium stosunkowo duże, o pojemności około 50 l, przy czym winno być ono raczej niskie (wysokość słupa wody około 20 cm). Przenoszenie tartaków do osobnego zbiornika jest konieczne ze względu na liczbę ikry składanej przez samicę w jednym miocie. Jak stwierdzono dobrze karmiona samica może złożyć nawet do 2000 ziarenek ikry. W basenie lęgowym sadzimy liczne rośliny, wśród których znaleźć się też powinny gatunki pływające po powierzchni. Woda winna mieć te same cechy co w akwarium towarzyskim. Po wpuszczeniu tarlaków, co czyni się zazwyczaj wieczorem, temperaturę należy stopniowo podnieść do 27-29°C.
Jeśli tarlaki przeniesiemy do zbiornika lęgowego wieczorem zwykle na drugi dzień rano samiec przystępuje do budowy gniazda na powierzchni wody. Gniazdo to składa się z pęcherzyków powietrza otoczonych wydzieliną z jamy gębowej samca. Jest ono dość duże. Średnica jego wynosi około 15 cm, a wysokość około 2 cm. Po zakończeniu budowy gniazda tarlaki przystępują do tarła 2. Odbywa się ono pod gniazdem, gdzie samiec podprowadza samicę. Jego przebieg nie jest burzliwy. Samiec obejmuje ciałem samicę i w momencie wydalania z jej ciała partii ikry zapładnia ją. Ziarenka ikry, koloru żółtawego, są drobne i lżejsze od wody, tak że w większości same unoszą się ku gnieździe. Ziarenka, które uległy rozproszeniu są skrzętnie zbierane przez samca do pyska i przenoszone do gniazda.
Gurami mozaikowe to ryby, u których ikrą i larwami opiekuje się samiec. Instynkt opiekuńczy w stosunku do znajdującego się w gnieździe potomstwa bywa u samca tak silny, że nie dopuszcza on samicy nawet w jego pobliże, dlatego też po zakończeniu tarła należy samicę wyłowić. Uczynić to trzeba bardzo delikatnie, by nie uszkodzić pienistego gniazda i nie dopuścić do rozproszenia znajdującej się w nim ikry.
W okresie inkubacji zarodków oraz rozwoju larw i wzrostu narybku, zwłaszcza gdy liczba jego jest duża, konieczne jest stałe, delikatne napowietrzanie wody. Jest to ważne z dwóch powodów. Młode gurami mozaikowe, podobnie jak i inne ryby z podrzędu błędnikowców, w pierwszych dniach życia oddychają wyłącznie tlenem rozpuszczonym w wodzie, gdyż dodatkowy organ oddechowy – labirynt wykształca się u nich dopiero około jedenastego dnia życia, gdy rybki mierzą 10 mm długości. W okresie tym chodzi więc o zapewnienie licznym zwykle larwom, a potem narybkowi dostatecznej ilości tlenu. Później zaś, gdy przejdą na oddychanie za pośrednictwem labiryntu, chodzi o to by drogą aeryzacji wody nie dopuścić do powstania na jej powierzchni kożucha, odcinającego młodym rybkom dostęp do powietrza atmosferycznego, co w konsekwencji prowadzi do ich uduszenia. Gdyby, pomimo napowietrzania wody, kożuch taki powstał można go łatwo usunąć kładąc na powierzchni wody arkusz papieru. Kożuch przykleja się do papieru, który podnosimy stopniowo od jednej strony i w ten sposób pozbywamy się tego niebezpiecznego dla ryb nalotu.
Rozwój zarodków na ogół postępuje szybko i jest uzależniony od wysokości temperatury. Larwy opuszczają osłonki jajowe po 24-36 godzinach, a po następnych 2-3 dniach rozpoczynają samodzielne pływanie w poszukiwaniu pokarmu. Wówczas ze zbiornika lęgowego należy usunąć również samca, obniżyć poziom wody do koło 10 cm i przystąpić do karmienia narybku.
Wykarmienie drobnego i licznego narybku stanowi zwykle dla akwarystów największy problem. Do karmienia narybku w pierwszych dniach życia najlepiej nadają się pierwotniaki i wrotki. Można też małymi porcjami podawać drobne larwy oczlików. Uważać jednak przy tym należy by wszystkie larwy oczlików zostały od razu skarmione. Nie zjedzone szybko rosną i mogą atakować drobny narybek. W miarę wzrostu narybku przechodzimy na pokarm „grubszy”. Zawsze jednak musimy dostosowywać jego rozmiary do wielkości karmionych rybek. Pamiętać również trzeba o tym, że lepsze rezultaty osiąga się karmiąc narybek mniejszymi porcjami ale często, niż rzadziej większą ilością karmy. Jako pokarmy zastępcze, przy braku dostatecznej ilości karmy naturalnej, stosować można roztarte żółtko ugotowanego na twardo jaja kurzego oraz mleko w proszku. Poziom wody wraz ze wzrostem narybku stopniowo podnosimy.
Często, z upływem czasu, obserwuje się różnicowanie wielkości narybku. Ma to zwykle związek z pewnym niedoborem karmy, przy równoczesnej większej aktywności w żerowaniu osobników silniejszych. W wypadku wyraźnej różnicy wielkości poszczególnych osobników należy przeprowadzić selekcję narybku według wzrostu i nadal obficie żywić karmą odpowiedniej wielkości. Podrośniętemu narybkowi podawać można siekane rureczniki, oczliki i rozwielitki.
Na zakończenie pragnę wyrazić nadzieję, że powyższe uwagi zostaną życzliwie przyjęte przez Czytelników, zarówno tych od dawna już interesujących się akwarystyką jak i tych, których dopiero niedawno zafascynował świat ryb egzotycznych.
______________ 1 Ryba ta do Europy została sprowadzona w roku 1933.
2 Niektórzy hodowcy zalecają rozłączanie pary wybranych tarlaków na okres 12-15 dni przed tarłem i umieszczanie ryb w oddzielnych zbiornikach. Radzi się również wlewać do zbiornika lęgowego, po wpuszczeniu doń tarlaków, 20% wody bardzo miękkiej (0,5-1,0°n), co ma wpływać stymulująco na ryby. Zaleca się też osłanianie tego zbiornika, by zapewnić rybom konieczny spokój w czasie tarła.
Od Redakcji
Gurami mozaikowy – Trichogaster leeri należy do podrzędu Anabantoidei – błędnikowce, rodziny Belontiidae – beloncjowate i podrodziny Trichogasterinae. Do podrodziny tej, oprócz rodzaju Trichogaster – gurami, zaliczony też został rodzaj Colisa – prętnik.
Do rodzaju Trichogaster, oprócz tytułowego Trichogaster leeri – gurami mozaikowy należą jeszcze:
Trichogaster microlepis (Guenther, 1861) – gurami drobnołuski Trichogaster pectoralis (Regan, 1909) – gurami syjamski Trichogaster trichopterus Bloch et Schneider, 1801 z dwoma podgatunkami – – trichopterus (Pallas, 1770) – gurami dwuplamisty – – sumatranus Ladiges, 1933 – gurami niebieski, spotykany w trzech odmianach mutacyjnych: – – – forma Cosby (marmurkowa) – – – forma złota – – – forma srebrna*
*) Patrz: Henryk Kilka – Błednikowce, „Akwarium”, „Akwarium” nr 5(59):1980, s. 148-161.