1 października 1963 roku zmarł nieodżałowanej pamięci nestor akwarystyki polskiej Zygmunt Lorec. Jego biografię pióra kol. Jerzego Bartoszewskiego zamieściliśmy w 4 numerze „Akwarium” z 1979 roku, zaś uwagi uzupełniające ukazały się w naszym czasopiśmie w numerze 1 z roku 1980. Spośród licznych artykułów autorstwa Zygmunta Loreca wydrukowanych na przestrzeni wielu dziesięcioleci jego życia wybraliśmy artykuł o tojeści rozesłanej zwanej popularnie pieniężnikiem (Lysimachia nummularia L.), który cytujemy w oryginalnej pisowni. Był on zamieszczony w „Akwarjum i Terrarjium” w numerze 10-12 1935. Mamy nadzieję, że miłośnikom akwarium, uda się tę roślinę odnaleźć w terenie i zaaklimatyzować w swoim zbiorniku.
Jest to roślina trwała, pełzająca po ziemi, czyli o łodydze płożącej się, od 15 do 60 cm długiej, słabo rozgałęzionej. Korzonki jej wyrastają z węzłów liściowych -pojedynczo lub pęczkami. Liście ma barwy ciemno–zielonej, przeciwległe, na bardzo krótkich ogonkach (od 2-4 mm), sercowate, okrągławe lub jajowate o tępych końcach. Kwiaty duże, barwy żółtej lub cytrynowo-żółtej na czworo-graniastych szypułkach, nieco krótszych od liści lub tej samej długości. Kwiaty te osadzone pojedynczo między kątami liści posiadają miły zapach. Zazwyczaj, chociaż kwiaty umieszczone są pojedynczo, to jednak znajdują się jednocześnie w obydwu przeciwległych kątach liści. Tojeść okrągłoliścia kwitnie od czerwca do września. Po dojrzeniu, torebka nasienna pęka i liczne, trójgraniaste brunatne nasionka rozsypują się. Znaleźć można tę pospolitą roślinę na mokrych łąkach, na brzegach rowów i źródeł, a często i pod wodą tuż przy brzegach na podłożu mulistym lub piaskowym. Podwodną formę tej błotnej rośliny widzi się dość często, szczególnie przy wyższym poziomie wód. Szczególnie miłą dla oka jest jej jasna żółto-zielona barwa okrągłych listków. Tojeść okrągłoliścia rosnąca pod wodą nigdy nie zakwita, a rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie.
Rys. 1. Tojeść rozesłana w akwarium
Rys. 2. Pęd płożący się tojeści rozesłanej w naturze
Rys. M. Kosterska
Forma lądowa przeniesiona do akwarjum (najlepiej w tym celu wybierać wiosną młode pędy) i traktowana jako błotna roślina, to jest by część jej wystawała ponad wodę rośnie doskonale, zwieszając się w akwarjum ku dołowi. Natomiast zasadzona na dnie akwarjum tak, by cała była pod wodą, drobnieje nieco. Na odpowiednim jednak podłożu (pod piasek włożyć warstwę mieszanej ziemi łąkowej z piaskiem) rośnie zadowalająco i w krótkim czasie tworzy gęstwinę, o świeżej żółto-zielonej barwie. Urozmaica doskonale roślinność akwarjum. Przy dostatecznym naświetleniu rozrasta się do tego stopnia, że trzeba nadmiar jej usuwać. Co do podłoża to nie jest rośliną zbyt wymagającą i rośnie również dobrze w czystym piasku. Na zimę nie ginie. Tojeść okrągłoliścia jest pożądaną rośliną w akwarjach, w których rozmnożymy ryby. Gęste jej krzaczki tworzą doskonałe miejsce ucieczki dla słabszych ryb oraz samic, szukających chwili wytchnienia przed zbytnią natarczywością samców. Ważnym jeszcze jest to, że tak użyteczną roślinę można z łatwością zdobyć podczas pierwszej lepszej wycieczki za miasto.