W środowisku wodno – morskim mamy do czynienia z około 8 500 różnymi glonami. Niektóre z nich są toksyczne, inne służą jako pokarm mieszkańcom mórz i oceanów (można uznać, że stanowią początek łańcucha pokarmowego). Najbardziej prymitywne jak i najstarsze to niebiesko – zielone glony (blue – green alge) uważane obecnie za bakterie, egzystujące od 1,5 miliarda lat.
UWAGA !!! Podawanie kluczowych słów w języku angielskim podyktowane jest udogodnieniem używania tych słów w Internecie, przez akwarystów. Zasób informacji zawartych w Internecie jest ogromny. Gorąco zachęcam do skorzystania z tych zasobów.
W akwarium morskim glony są nieodzowną częścią systemu. Skałki pokryte czerwonymi twardo-wapiennymi glonami jak i zielone listki Caulerpa stanowią piękny dodatek do naszego zbiornika, jednakże włosowate (filamentous) glony są potencjalnym zagrożeniem. Rosną na szklanych ściankach akwarium odcinając dostęp do światła oraz tlenu. Jak plaga rozprzestrzeniają się po całym akwarium drastycznie zasłaniając światło potrzebne do życia koralom. Glony do normalnego funkcjonowania potrzebują: światło, dwutlenek węgla (CO2), wodę oraz produkty odżywiania (nutrion) jak fosfat PO4 (Phosphate) oraz azot (nitrogen) w formie NO3 (Nitrate). Dwa ostatnie PO4 i NO3 są ciągłym udręczeniem akwarystów. Utrzymanie wody z możliwie najmniejszą zawartością tych dwóch związków jest „dużym problemem” w akwarystyce morskiej. Wody otaczające rafy koralowe mają bardzo skąpy zasób tych nawozów – pokarmów. I tak zawartość NO3 ~ 0,03mg/l , tak samo PO5 (uwaga mg/l = ppm – parts na milion)
O intensywności występowania glonów w akwarium decydują: światło, a dokładniej jego jakość i intensywność , pokarm – nawóz w wodzie, występowanie ryb i innych zwierząt żywiących się nimi. Obecność NO3 bierze się z:
aktywności biologicznej bakterii (biological filtration), dzięki której NH4 zamieniany jest na NO2, a następnie NO2 na NO3. Przemiana ta w akwarium zacznie się wcześniej lub później.
pokarmu podawanego rybom i koralom
wody słodkiej, w której rozpuszczamy sole
dodatków do wody
obumarłych i rozkładających się zwierząt czy glonów.
Obecność PO4 jest także związana z wyżej wymienionymi punktami poza pierwszym punktem. Na rynku są już dostępne testy do mierzenia parametrów wody. Każdy poważny akwarysta powinien zaopatrzyć się w następujące testy:
test podstawowy – pH, NO3,PO4, Ca (Calcium), oraz inne jak:
Sr, I. SiO2, Mo oraz Mg w przypadku posiadania korali
Fot. John C. Gudonowicz
Woda z kranu jest chyba najczęstszą przyczyną wzrostu NO3 i PO4, szczególnie wiosna gdy rolnicy posypują nawozami ziemię a obfite deszcze zasilają rzeki i inne zbiorniki. Nie wspomnę już o dużej zawartości chloru w wodzie wodociągowej. Aby przefiltrować dobrze wodę z kranu musimy użyć filtr Reverse Osmosis ( R O filter) – filtr tzw. odwróconej osmozy, jest to dość drogi filtr lecz najlepszy, w tym przypadku. Woda po przejściu przez niego jest naprawdę wysokiej jakości i czystości. Następny dość częsty powód wzrostu PO4 , to używanie węgla aktywowanego , który jest świetnym materiałem filtracyjnym, lecz szczególnie ten tani – niskiej jakości – wydziela duże ilości PO4. – Niektóre dodatki do wody, pokarmy, nieczyszczone filtry jak I zanieczyszczenia nie zbierane z dna akwarium również podwyższają NO3 i PO4. Najprostszym sposobem usunięcia tych związków jest po prostu zmiana wody. Specjalne wkłady i proszki filtracyjne też wyłapują je z wody , lecz trwa to długo. Zastosowanie UV sterylizatora czy ozonizatora także pośrednio obniża powyższe związki oraz zabija bakterie, wirusy i pasożyty. Naturalnym i dość skutecznym sposobem jest kontrolowane hodowanie glonów. Glony konsumując PO4 , NO3 jak i inne produkty efektywnie wyczerpują zasoby pokarmowe rozpuszczone w wodzie. Należy jednak takie glony często przerzedzać wyrywając je z akwarium. Zaniedbanie prowadzić może do nagłego obumierania glonów i wydzielania z akumulowanych związków z powrotem do systemu akwaryjnego. Woda wówczas jest biało mleczna I potrzeba jest szybka prawie całkowita wymiana wody. Niektóre rozwiązania akwariowe posiadają w swym zestawie np. w szafce pod akwarium mały zbiornik ze szkła przez który przepływa woda do i z akwarium. W nim są rozciągnięte siatki a nad nimi 2 lub więcej jarzeniówek. Glony porastają siatki z których są zeskrobywane raz na tydzień. Powszechnie znany i stosowany filtr to odpieniacz (protein skimmer). Piana w nim produkowana wynosi na powierzchnie wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, które są zbierane do ostojnika. Oczywiście oprócz szkodliwych zanieczyszczeń, usuwane są również i te potrzebne np. witaminy i inne mikroelementy, które jesteśmy zmuszeni dodawać ponownie do wody.
Fot. Aleksander Romać
Ryby nie powinny być karmione zbyt często, a na pewno nie przekarmiane. Szczątki nie zjedzonego pokarmu osiadają na dnie czy w filtrze i ulegają rozkładowi i zanieczyszczają wodę. Karmienie ryb powinno odbywać się dwa, trzy razy na tydzień. Przy takim karmieniu ryby znajdują pokarm w glonach. Są ryby, które nie odżywiają się w ogóle glonami, ale są też takie, które jedzą tylko glony np. Yellow Tang ( Zebrasoma Flavescene) , Purple Tang ( Zebrasoma Xanthurum) , Blue Tang (Paracanthurus hepatus) oraz inne z rodziny Acanthuridae , z rodziny Pomacanthidae i wiele innych. Największym, jednak, wyjadaczem glonów jest Banded Blenny ( Salarias Fasciatus). Dwa, trzy osobniki tego gatunku oczyszczą całkowicie 400l zbiornik. Następnie należałoby zostawić tylko jednego, by nie zagłodzić pozostałych. W diecie niektórych ślimaków i krabów są glony i dobrze jest mieć ich kilka w akwarium.
Denitrifikatory to inny rodzaj redukcji NO3, lecz działanie tego urządzenia wymaga ciągłego dokarmiania i stałej kontroli obecnych w procesie bakterii. Światło to następny element porostu glonów. Żarówki jarzeniowe powinny być zmieniane co 8 miesięcy. Po tym czasie tracą swoje spektrum. Podobnie jest z żarówkami halogenowymi. Ich żywotność to około 12 000 – 20 000 godzin . Będą one świecić i dłużej lecz o innej, zmienionej już temperaturze światłą (barwie). Temperaturę światła czy też spektrum określamy w kelwinach (K). I tak do akwarium rafowego zalecam używać żarówki o wyższej liczbie kelwinów: 10 000 – 20 000. Różnią się one od np, 6500 K tym że ich światło jest bardziej niebieskie im wyższa temperatura tym bardziej niebieskie. Światło żółte doprowadza do niepotrzebnego rozrostu niepożądanych włóknistych – włosowatych glonów.
Podobnie wygląda sprawa z jakością wody, którą można zmierzyć za pomocą specjalnego miliwoltomierza ( mV ). Jest to urządzenie do odczytu liczbowego, z elektrodą zanurzoną w wodzie. Wody na rafach mają odczyt 300 – 400 mV lub trochę więcej i zależy to od wielu czynników tj, temperatury , ruchu wody, ciśnienia atmosferycznego I innych. W akwarium do podwyższania mV służy ozonizator. Nie należy jednak podnosić wartość mV powyżej 400 -450 mV. W akwariach o niskiej liczbie mV występują brzydkie włosowato – włókniste glony a tam gdzie wartość mV jest w normie lub nieco wyższa pojawiają się inne ładniejsze glony , które rosną powoli a wymagają ponadto dodatkowych witamin , mikroelementów , minerałów itp. Bardzo często akwaryści mimo niskich odczytów PO4 mają w akwariach dużo glonów. Niestety tester PO4 odczytuje tylko nieorganiczne formy fosfatu . Pozostałe organiczne związki fosfatu pozostające w wodzie mogą być źródłem późniejszych kłopotów.