To i owo o Tęczankachczęść IStanisław Lis Przedstawiciele australijskiej ichtiofauny nie należą do najczęstszych gości w naszych akwariach. Sytuacja ta ulega jednak zmianie, a dzieje się to gównie za sprawą gatunków należących do dwóch blisko spokrewnionych rodzin – Melanotaeniidae (Tęczankowate) i Pseudomugilidae (Niebieskooki*).
Tęczanki posiadają rozdwojoną płetwę grzbietową, co sugeruje pokrewieństwo z rybami morskimi (Atherinidae – Aterynowate). Tak też były początkowo klasyfikowane. Badania naukowe wykazały jednak, że należą one do zupełnie nowej rodziny, którą nazwano Melanotaniidae, Munro 1964. Na naukową nazwę rodziny niewątpliwie duży wpływ wywarł wygląd pierwszej poznanej tęczanki, Melanotaenia nigrans,(Richardson 1864). Gatunek ten posiada ciągnącą się od pyska do ogona ciemną pręgę i prawdopodobnie stąd nazwa (melano-czarny i taenia-pręga). Taka pręga jest oczywiście również widoczna u wielu innych gatunków tęczanek (np. M. oktediensis, M. gracilis czy Chilatherina fasciata). Nie wszystkie gatunki tęczanek są spotykane w hodowli akwariowej. Niektóre z nich są jedynie znane z, przechowywanych w mu-zealnych zbiorach, zakonserwowanych okazów (np. Chilatherina lorenzii (Weber, 1908)) i wciąż czekają na ponowne odkrycie. Tak stało się z przepiękną Tęczanką neonową (Melanotaenia praecox), która od momentu odkrycia, tj. od 1922 roku była opisywana jedynie na podstawie okazów muzealnych. Dopiero przeprowadzona w 1993 roku wyprawa Heiko Blehera umożliwiła nam poznanie prawdziwego piękna tej ryby. Z dwunastu złowionych sztuk jedynie osiem przetrwało podróż do Europy, ale i to wystarczyło by stały się one prawdziwym przebojem. Obecnie jest to jedna z najczęściej widywanych tęczanek w polskich sklepach zoologicznych. Bardzo podobną historię ma chyba najbardziej znana tęczanka świata – ryba Salvadora Dali, jak określił ją mój znajomy – Melanotaenia boesemani (tęczanka Boesemana (wspaniała)). Została złowiona przez Marinus’a Boeseman’a, w 1955 roku.Opisu naukowego doczekała się za sprawą dr G. R. Allen’a i N. Cross’a na podstawie eksponatów muzealnych w 1980. Żywe okazy zostały złowione w 1982 roku i przewiezione do Europy przez H. Bleher’a.
Tęczanki należą do ryb bardzo kolorowych. Niejednokrotnie wewnątrz jednego gatunku, w zależności od miejsca odłowu, występuje kilka odmian barwnych (np. M. trifasciata czy M. splendida splendida). Ubarwienie niektórych gatunków można by nazwać liniowym tzn. barwy na ciele ryb układają się wzdłuż ciała (np. M. trifasciata, M. duboulayi). Wrażenie liniowego ułożenia barw jest często potęgowane występowaniem na ich ciele szeregu linii (np. M. maccullochi – Teczanka mniejsza czy M. spelndida inornata). Oczywiście takie ubarwienie nie jest regułą.. Wspominana powyżej M. boesemani ma ubarwienie, które nazwać by można poprzecznym, a M. praecox czy Glossolepis incisus mają tułów ubarwiony prawie jednolicie. G. incisus ma także bardzo ciekawy akcent – srebrzyście połyskujące obszary po bokach tułowia. Sprawiają one wrażenie skrzenia się nastroszonych łusek. Należałoby także wspomnieć o M. parkinsoni, która wygląda jakby została pochlapana niewprawnymi ruchami pędzla. U wielu gatunków płetwy grzbietowa i odbytowa są innego koloru niż ciało. Ciało tęczanek jest wydłużone, często silnie bocznie spłaszczone i wysklepione w części brzusznej – szczególnie u samców. Głowa niewielka w porównaniu z ciałem. U gatunków z rodzaju Iriatherina i Chilatherina zwraca uwagę stosunkowo duże oko. Płetwa odbytowa ryb z rodzaju Glossolepis jest wydłużona (u samców). Dymorfizm płciowy jest bardzo często silnie akcentowany. Najczęściej samce są znacznie bardziej ubarwione, mają zaostrzone końce płetw grzbietowej i odbytowej, są silniej wygrzbiecone (płetwy te są także niejednokrotnie znacznie intensywniej ubarwione). W niektórych przypadkach istnieją różnice w intensywności wzoru na ciele samca.
Tęczanki zasiedlają chyba wszystkie typy cieków wodnych Australii i nowej Gwinei. Spotykane są zarówno w rzekach i strumieniach jak i jeziorach czy bagnistych rozlewiskach. Niektóre zamieszkują nawet uchodzące do morza strumienie, w których wyraźnie odczuwalne są wpływy morskich przypływów. *) – Tłumaczenie anglojęzycznej nazwy – Blue-eyes cdn … Opracował: |