W naturze gatunek ten zamieszkuje południowo-wschodnią część Stanów Zjednoczonych Ameryki Półn. (od południowej Karoliny do Florydy). Jest pospolity w wodach błot bagien i rowów. Do Europy po raz pierwszy został sprowadzony przez firmę Carl Siggelkow w Hamburgu z Savannach w pewnej liczbie samic, wśród których były w „ciąży”. Gdy po upływie dłuższego czasu sprowadzono również do Europy samce – posiadano je już pochodzące z potomstwa samic z pierwszego importu. Do Polski (do Warszawy) gatunek ten dostał się około 1922 roku i zdobył szybko sympatię wielu miłośników akwariów
Heterandria farmosa, samica Fot.:H.Kilka
WIELKOŚĆ, OPIS I RÓŻNICA MIĘDZY SAMCEM A SAMICĄ: Samce nie osiągają pełnych 2 cm długości, samice natomiast dorastają do 3 – 3,5 cm dł. Jest to najmniejsza z „żyworodnych” rybek (samiec) należących do rodziny piękniczkowatych (Poeciliidae), zaliczanej do podrzędu karpieńcowatych (Cyprinodontoidei). Samce bardzo drobne z płetwą odbytową zamienioną wtzw. gonopodium – organ służący do zapładniania samicy. Ich płetwa grzbietowa jest bardziej ku przodowi osadzona niż u samic, jednak znajduje się jeszcze znacznie poza nasadą płetwy odbytowej (gonopodium). Długość gonopodium wynosi około 1/3 całkowitej długości ciała. Znacznie większe samice mają płetwy grzbietową i odytową umieszczone naprzeciw siebie, przy czym nasada płetwy grzbietowej znajduje się prawie pośrodku ciała. Nad płetwą odbytową samic znajduje się ciemna niebieska plama, która w miarę postępowania „ciąży” staje się coraz ciemniejsza, a gdy zbliza się akt „rodzenia” przybiera prawie czarną barwę . Barwa grzbietu jest brunatno-oliwkowa lub brunatno-zielona, przechodząca często bez wyraźnej granicy w jasna kawowo-brunatną. W padającym z góry na rybę świetle ciało jej, mniej lub więcej brunatnawe, czasem bardziej żółtawe, zyskuje połysk fioletowy lub srebrzysty. Wzdłuż boków ciała od pyska do nasady płetwy ogonowej biegnie ciemnobrunatna, nieregularna pręga, kończąca się u nasady płetwy ogonowej małą ciemną plamą. Pręga ta jest przerwana 6 -12 pionowymi czrnymi lub ciemniejszymi brunatnymi prążkami, które w mirę wzrostu ryby są coraz mniej wyraźne, aż (szczególnie u samca) zanikają całkowicie. Przy dobrym samopoczuciu całe ciało jest ciemnoplamiste i marmurkowane. Brzuch jest srebrzysto-biały lub żółtawo-biały. Pokrywy skrzelowe mają połysk perłowej macicy. Tęczówka oka ma barwę złocisto-perłową. Płetwy grzbietowa i odbytowa są gliniasto-żółte, niekiedy prawie przezroczysto-bezbarwne. Na płetwie grzbietowej, u samic także na płetwie odbytowej, znajduje się u nasady półkolista, czarno-brunatna plama, z ceglasto-czerwoną lub jasno-brunatną obwódką.
TEMPERATURA: W ojczyźnie drobniczek woda w zbiornikach, w których one żyją, nagrzewa się latem mocno, a podczas łagodnej zimy nigdy nie jest zimna, toteż temperatura wody nie powinna spadać ponizej 18°C. Najlepiej rybki te czują się przy temperaturze 20-25°C. Chociaż przez krótki czas znoszą one temperaturę niższą od 18°C bez wyraźnej szkody, stają się jednak wtedy mniej ruchliwe, a ubarwienie ich blednie. Przy zbyt niskich temperaturach drobniczki zaczynaja wykonywać kołyszące ruchy i jeżeli wtedy w pore nie podniesiemy temperatury, to wkrótce pokryja się one grzybkiem (saprolegnia). Z tego też powodu, o ile pomieszczenie w którym znajduje się akwarium nie jest odpowiednio opalane, by utrzymać stałą temperaturę 18-20°C, to należy trzymać je w akwarium ogrzewanym, utrzymując zimą temperaturę wody na poziomie 20-22°C. Hodując te rybki miałem następujący wypadek. Zimą 1933 r. w związku z bardzo zimnym mieszkaniem, do którego wprowadziłem się latem, temperatura wody w akwarium spadła do 11°C, przy tym warunki tak się złożyły, że przez pewien czas nie miałem do dyspozycji ogrzewanego akwarium. Zginęła wtedy większa część drobniczek, a pozostałe, umieszczone nieco później w ogrzewanym akwarium (mowa o dorosłych) nie miały w następnym roku ani razu młodych. Fakt ten powyższy podaję ku przestrodze innych hodowców tych rybek.
WARUNKI BYTOWANIA I SPOSÓB ŻYCIA: Drobniczki są rybami bardzo sympatycznymi i bardzo łatwymi do trzymania, tak pod względem pomieszczenia jak i pożywienia. Należą do najruchliwszych ryb i przebywają najchętniej wśród rzadkiej roślinności wodnej. Przewietrzanie wody, o ile akwarium nie jest zbyt małe i przeładowane, nie jest potrzebne. Najlepiej trzymać je w oddzielnym akwarium, gdyż wtedy tylko naprawdę czują się dobrze, tym bardziej, że zarówno młode jak i dorosłe samce łatwo mogą być okaleczone lub nawet pożarte przez inne większe ryby. Akwarium przeznaczone dla tych drobnych żyworodnych rybek należy ustawić w słonecznym miejscu i obsadzić drobnolistnymi roślinami wodnymi, jak: Myriophyllum, Cabomba, Limnophila, Callitriche, Scirpus i Nitella. Rośliny należy sadzić w ten sposób, żeby akwarium było częściowo dość gęsto zarośnięte roślinami i posiadało także wolną przestrzeń wody, z nielicznymi tylko pływającymi roślinami.
POŻYWIENIE: Drobniczki należą do ryb wszystkożernych i jednakowo chętnie spożywają żywy pokarm jak suchy i sztuczny. Najodpowiedniejszym pożywieniem, jak zawsze, jest możliwie urozmaicone. Żywić je więc należy drobniutkimi larwami komarów (Culex), larwami wodzieni (Chaoborus-Sayomyia-Corethra), ochotek (Tendipes-Chironomus), drobniutkimi wioślarkami, jak rozwielitki (Daphnia) i inne, widłonogami, jak oczliki (Cyclops) i inne, drobno krajanymi lub bardziej drobnymi doniczkowcami (Enchytraeus). Poza tym nadają się także suche (suszone rozwielitki) i sztuczne pokarmy, odpowiedniej wielkości oraz konieczne są glony na ściankach akwarium lub roślinach wodnych. Z braku glonów w akwarium trzeba posypywać powierzchnię wody w akwarium drobniutko (na pył) roztartymi suszonymi liśćmi sałaty lub tak samo roztartymi suszonymi roślinami wodnymi.
ROZMNAŻANIE: Drobniczki nie należą do zbyt płodnych ryb. Samica nigdy nie jest tak gruba w „ciąży” jak to ma miejsce u innych „żyworodnych rybek”, gdyż raczej stale jest „brzemienna” i prawie stale, z niewielkimi przerwami „rodzi”. Podczas okresu rodzenia, trwającego 10-14 dni, wydaje na świat codziennie 1-3 młode, w sumie około 10-30. Młode rybki po urodzeniu są stosunkowo duże, posiadają wyraźne poprzeczne ciemne prążkowanie i chociaż mają ogólną barwę dorosłych – wydają się bardziej ciemne. Rosną dość szybka przy karmieniu larwami (naupliusami) oczlików (Cyclops) i drobniutkimi (przecedzonymi) oczlikami, roztartymi doniczkowcami, sztucznym i suchym, drobnym jak pył pokarmem lub roztartymi suszonymi rozwielitkami. Wobec tego, że nie są one napadane przez dorosłe można młode spokojnie trzymać wspólnie z rodzicami. Najodpowiedniejszą temperaturą dla młodych jest 23-25°C, chociaż w moim akwarium zimą czuły się doskonale przy 20-22°C. U drobniczek zaobserwowano, że niskie temperatury są często przyczyną trudnych „porodów”.