Krzysztof Z. Kamiński
Łódź
O ROŚLINACH AKWARIOWYCH
Jednym z najbardziej rozpowszechnionym „hobby” wśród ludzi różnego wieku i zawodów jest akwarystyka. Niektórzy, szczególnie ci początkujący, nie specjalizują się w hodowli żadnego określonego gatunku ryb czy roślin. Bardziej doświadczeni i zaawansowani nastawiają się na hodowlę wybranych gatunków i posiadają niekiedy głęboką wiedzę o ich biologii. Wśród koneserów akwarystyki można spotkać i takich, którzy nastawiają się, przede wszystkim, na hodowlę roślin wodnych, a ryby traktują jako element dodatkowy, dekoracyjny lub, po prostu, powierzają im funkcję „czyścicieli roślin”.
Sadząc nową roślinę w akwarium nie zastanawiamy się skąd ona pochodzi, jak daleką drogę odbyli jej przodkowie, zanim przybyli do naszego kraju, a w konsekwencji i do naszego akwarium. Zwracamy, przede wszystkim, uwagę na jej pokrój i kształt liści, biorąc pod uwagę tylko wartości dekoracyjne, a niekiedy i praktyczne np. przydatność do tarła. Jeżeli mamy możliwości, dowiadujemy się u innych hodowców o warunki konieczne dla wegetacji naszego nowego nabytku. I to już właściwie wszystko… Ze względu na wyraźny brak polskich publikacji książkowych poświęconych tylko roślinom akwar. pogłębienie swojej wiedzy, a nawet zaspokojenie zwykłej ciekawości, jest bardzo utrudnione. Mamy już książki dotyczące ryb akwariowych, akwarium i jego urządzenia, np. A. Taborski, J. Landowski, K. Gabryś – „Akwarium”, H. Jakubowski, J. Ring – „Ryby w akwarium”. Niestety, roślinom poświęca się w nich bardzo mało miejsca. Za wyjątkiem omówienia kilku lub kilkunastu najpospolitszych gatunków i ich znaczenia dla „ekosystemu” akwariowego, a czasem i ich pochodzenia, brak w nich innych wiadomości.
W niniejszym artykule chciałbym przedstawić rozmieszczenie geograficzne roślin akwariowych w oparciu o ogólnie przyjęty podział ziemi na państwa roślinne (Holarktyczne, Śródziemnomorskie, Neotropikalne, Paleotropikalne, Australijskie i Przylądkowe) oraz na typowe grupy tych roślin. Ponieważ z Państwa Antarktycznego nie pochodzą żadne ważne rośliny akwariowe w dalszej części artykułu zostanie ono pominięte.
Obecnie w akwariach hoduje się około 230 gatunków roślin z 47 rodzin (tabela 2). Najwięcej gatunków, bo około 50, należy do rodziny Araceae. Najbardziej znanymi przedstawicielami tej rodziny są: Cryptocoryne becketti Thwaites et Trimen z Cejlonu, C. ciliata (Roxburgh) Fischer et Wydler z delty Gangesu, Nowej Gwinei, Indonezji i Tajwanu, C. cordata Griffith z Taiwanu i Indonezji, C. griffithii Schott z Indonezji i Malai oraz C. nevillii Trimen z Cejlonu. Wszystkie one wymagają wody o stosunkowo wysokiej temperaturze i grubego podłoża. Są dosyć tolerancyjne w stosunku do światła.
Z rodziny Alismataceae pochodzi 26 gatunków roślin akwariowych. Wśród nich znajduje się i nasz krajowy gatunek Sagittaria sagittifolia L. (strzałka wodna), szeroko rozpowszechniona na całym świecie (Europa, Azja – Japonia, Kazachstan, Syberia). Nadaje się raczej do akwaterrariów lub akwariów błotnycn.. Echinodurus amazonicus Rataj (żabienica wąskolistna) – zwana niekiedy amazonką, występująca w Brazylii i basenie rzeki Amazonki.
Z rodziny Hydrocharitaceae hodowanych jest 16 gatunków. Bezsprzecznie najbardziej znana jest moczarka kanadyjska (Elodea canadensis Michaux) pochodząca z Ameryki Północnej, skąd zawleczona do Europy stała się tutaj bardzo pospolitą rośliną wodną. Hydrocharis morsus-ranae L. (żabiściek) występuje właściwie na wszystkich kontynentach z klimatem umiarkowanym. Stratiotes aloides L. (osoka kolczasta) występuje w Europie – jest bardzo efektowna, wymaga jednak dosyć niskiego poziomu wody w akwarium Niezbyt często spotykana u nas Elodea densa (Planchon) Caspary – moczarka argentyńska pochodzi z Argentyny, Paragwaju, Urugwaju i Brazylii. Jest bardzo ładna niekłopotliwa w hodowli i w przeciwieństwie do moczarki kanadyjskiej utrzymuje się przez cały rok i dlatego jest idealna do wykorzystania w szkole Vallisneria spiralis L. (nurzaniec śrubowy) występuje licznie w tropikalnym i subtropikalnym klimacie. Bardzo ozdobny i chyba najbardziej rozpowszechniony ze wszystkich roślin akwariowych.
Do rodziny Aponogetonaceae należy 12 gatunków, które w naturalnych warunkach występują w Afryce, Indiach, na Cejlonie i we wschodniej Australii. Centrum ich występowania przypada na Madagaskar. Za wyjątkiem gatunków pochodzących z Madagaskaru (5), wszystkie pozostałe są stosunkowo łatwe w hodowli i nie wymagają stwarzania specjalnych warunków.
Z rodziny Scrophulariaceae hoduje się 10 gatunków, a wśród nich gatunek Limnophila heterophylla Bentham pochodzący z Indii i południowych Chin. Przy dobrych warunkach termiczno-oświetleniowych roślina ta efektownie kwitnie.
Z innych rodzin, których przedstawicieli również hodujemy w akwariach na uwagę zasługuje rodzina Ricciaceae, a w szczególności gatunek Riccia fluitans L. – wątrobowiec, szybko rozmnażający się, będący dogodnym miejscem tarła wielu gatunków ryb, spełniający ponadto funkcję ochronną w stosunku do narybku.
Bardzo interesująco przedstawia się rozmieszczenie roślin akwariowych w poszczególnych państwach roślinnych w warunkach naturalnych (tabela l,ryc. 1). Ponieważ zasięgi poszczególnych gatunków najczęściej nie ograniczają się do jednego państwa, uwzględniono w tabeli i na rysunku ustępowanie tego samego gatunku w dwu lub kilku państwach. Najwięcej gatunków (107) jest charakterystycznych dla państwa Holarktycznego i Paleotropikalnego. Najmniej (B) dla Przylądkowego. Wiążę się to, oczywiście, z warunkami panującymi w poszczególnych państwach, liczbą zbiorników wodnych, temperaturą roczną i wieloma innymi czynnikami ekologicznymi, wpływającymi na ograniczenie ich występowania.
Wszystkie rośliny akwariowe można podzielić, w zasadzie na siedem grup:
I grupa – rośliny zasiedlające dno lub powierzchnię wody. Do tej grupy można zaliczyć np. gatunki należące do rodzin: Fontinalaceae, Hypnaceae, Ricciaceae
II grupa – rośliny najczęściej nie przyczepiające się do dna, swobodnie pływające w toni wodnej lub pod powierzchnią. Będą tu należeć przedstawiciele rodzin: Lentibulariaceae, Lemnaceae, Ceralophyllaceae i innych
III grupa – rośliny pływające na powierzchni wody. Należy tu większość ga tunków z rodziny Salviniaceae, Pontederiaceae i inne.
IV grupa – rośliny wodne zakorzenione:
a) kwitnące pod wodą
b) na czas kwitnięcia okresowo wyrastające na powierzchnię wody
V grupa – zakorzenione pod wodą, posiadające pływające liście i kwitnące nad wodą. Do tej grupy należy wiele gatunków z rodzin: Nympheaceae i nie które Aponogetonaceae. Rośliny tej grupy tworzą zazwyczaj dwa rodzaje liści: pływające i zanurzone w wodzie
Tabela 1
Państwo roślinne |
% występujących gatunków |
Liczba gatunków |
Holarktyczne
Śródziemnomorskie
Neotropikalne
Paleotropikalne
Australijskie
Przylądkowe |
31,5
7,5
20,4
31,5
7,2
1,9 |
107
25
69
107
24
6 |
Tabela 2
Lp. |
Rodzina |
Liczba gat. |
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46. |
Characeae
Ricciaceae
Fontinalaceae
Hypnaceae
Isoetaceae
Polypodiaceae
Parkeriaceae
Marsileaceae
Salviniaceae
Azollaceae
Potamogetonaceae
Aponogetonaceae
Najadaceae
Alismataceae
Iridaceae
Butomaceae
Hydrocharitaceae
Umbellifereae
Cyperaceae
Araceae
Lemnaceae
Pontederiaceae
Saururaceae
Amaryllidaceae
Cabombaceae
Nymphaeceae
Barclayaceae
Ceratophylaceae
Ranunculaceae
Cruciferaceae
Crassulaceae
Lytharaceae
Amaranthaceae
Onagraceae
Hydrocaryaceae
Hallorrhagaceae
Primulaceae
Menyanthaceae
Orchideaceae
Gentianaceae
Scrophulariaceae
Lentibulariaceae
Acanthaceae
Planthaceae
Campanulaceae
Polygonaceae |
2
1
1
1
2
1
2
3
3
3
2
12
4
26
1
3
16
1
5
50
6
8
3
2
6
8
2
2
1
3
1
3
3
S
1
6
1
1
1
4
10
3
6
1
2
1 |
Razem 230
VI grupa – rośliny błotne i przybrzeżne. Mogą one być zakorzenione pod wo dą, ale cały ich cykl życiowy odbywa się nad jej powierzchnią. Do tej grupy należy większość gatunków z rodzin: Alismataceae, Araceae, Cyperaceae i in. Jest to grupa pośrednia między roślinami wodnymi i lądowymi.
VII grupa – (nie uwzględniona w tym artykule) to rośliny lądowe, które mogą żyć w wodzie po ich uprzednim przygotowaniu (zaaklimatyzowaniu) przez człowieka, np. trzykrotka (Tradescantia sp.).
W niniejszym artykule nie uwzględniono wszystkich gatunków z poszczególnych rodzin. Jest to praktycznie niemożliwe, gdyż literatura dotycząca roślin akwariowych jest bardzo rozproszona. Można jednak wyrazić nadzieję, że poruszona tematyka zainteresuje miłośników akwarystyki, a może także i innych przyrodników i zwróci ich uwagę na hodowane przez siebie rośliny wodne w akwariach.
|