ANCISTRU5 SP.
UWAGI OOTYCZĄCE SYSTEMATYKI
ZACHOWANIA I ROZRODU
Ryby określane jako Ancistrus species trafiły w większej ilości do akwariów dopiero w roku 1976. Stanowisko systematyczne tego gatunku dotychczas nie zostało jednoznacznie określone. Peters uważa, że w NRD pod tą nazwą hoduje się wiele spokrewnionych gatunków (9). Próby porównania Ancistrus sp. z A. cirrhosus, A. dolichopterus i A. temmincki (?) dokonał H. J. Franke (3). Zestawienie to niczego jednak nie rozstrzyga, chociażby ze względu na ilość opisanych osobników. Można się jednak zgodzić z autorem, że przypuszczalnie Ancistrus sp. jest nowym gatunkiem, różnym od dotychczas opisanych. Należy więc pozostać przy tym określeniu systematycznym. Oprócz nazwy rodzajowej Ancistrus spotyka się jej synonim – Xenocara; tego, określenia używa np. S. Frank w wydanym u nas Wielkim atlasie ryb, Warszawo 1974, s. 258.
Ciało ryby jest mocno spłaszczone grzbietowo-brzusznie, krępe, o wydłużonym trzonie ogona. Brzuch płaski. Wszystkie płetwy, oprócz ogonowej, mają twardy pierwszy promień, który u płetw piersiowych zakończony jest haczykowato; płetwa ogonowa ma twarde oba promienie zewnętrzne. Płetwa grzbietowa dosyć wysoka. Pysk dolny, otwór gębowy po stronie brzusznej. Zgrubiałe wargi tworzą przyssawkę. Podstawowe ubarwienie ciała omawianych ryb to kolor brązowy do prawie czarnego, z licznymi jaśniejszymi plamkami. Płetwy są także w tym kolorze. Roczne ryby osiągają wielkość około 9 cm i są dojrzałe płciowo. Na głowie u samca występują liczne, rozdwojone na końcach wyrostki skórne, długości około 1 cm. Samice są pozbawione tej ozdoby głowy. Płeć można rozróżnić już wcześniej. U samca pierwsze wyrostki skórne na głowie pojawiają się przy długości ciała około 5-6 cm, mniej więcej w siódmym miesiącu życia. W tym czasie można też obserwować zachowanie ryb mające na celu ustalenie wśród nich hierarchii w akwarium. Jeśli dwie ryby spotykają się w jakimś miejscu w czasie żerowania, ustawiają się w przybliżeniu równolegle do siebie tak, że głowa jednej znajduje się na wysokości ogona drugiej. Przyjmują postawę „grożącą”, napinając płetwy grzbietową i ogonową. Następnie rozpoczyna się walka. Ryby okrążają się wzajemnie i odnosi się wrażenie, że jedna z nich usiłuje ogonem odepchnąć drugą. Po kilku takich ruchach słabsza ustępuje lecz jeśli pozostaje w pobliżu jest przez zwycięzcę przeganiana. Można też wówczas obserwować u samców, oprócz napinania płetw ogonowej i grzbietowej, stroszenie kolców znajdujących się na wieczku skrzelowym, których długość u ryb 5-6 centymetrowych wynosi około 4 mm. To zachowanie ma na celu grożenie zbliżającemu się przeciwnikowi, a gdy występuje bez wyraźnej przyczyny jest prawdopodobnie rodzajem „treningu” Opisane powyżej walki prowadzą po pewnym czasie do ustalenia pewnej hierarchii wśród ryb. Przy dalszych spotkaniach ryba stojąca niżej w hierarchii ustępuje bez walki rybie stojącej wyżej. Jeżeli zbiornik w którym znajdują się ryby, jest zbyt mały dla znajdującej się w nim liczby ryb, ryba stojąca najniżej w ukształtowanej w akwarium hierarchii jest przeganiana przez wszystkie inne z najbardziej atrakcyjnych miejsc żerowania i odpoczynku co odbija się na jej kondycji i może ją doprowadzić nawet do śmierci. Należy więc pamiętać o tym przy zakupie tych interesujących ryb. Wydaje mi się że na jedną dorosłą rybę należy przyjąć co najmniej 100 l wody, oczywiście niezależnie od tego ile będzie w akwarium ryb innych gatunków.
Ancistrus sp.
Fot. B. Ziarko
U Ancistrus sp. występuje terytorializm – to jest aktywna obrona obszaru związanego z miejscem rozrodu. Ma to na celu ograniczenie konkurencji co zapobiega wyczerpaniu w pobliżu zasobów pokarmowych. Jak ustalił eksperymentalnie H. J. Franke (3, 4) minimalna odległość pomiędzy dwoma zajętymi przez samce miejscami rozrodu nie może być bliższa niż 50 cm. Jeśli rury ze złożoną ikrą umieści się bliżej, samce natychmiast je opuszczą przystępując do walki. Zajmują pozycję analogiczną do opisanej przy walkach o ustalenie hierarchii, napinają płetwy grzbietową i ogonową oraz ostre kolce znajdujące się na wieczkach skrzelowych. Następnie okrążają się wzajemnie dokonując równocześnie szybkich ataków, mających na celu ugodzenie kolcami przeciwnika. Eksperyment został przez autora zakończony po godzinie rozdzieleniem walczących samców matową szybą, wstawioną do akwarium.
Ryby znane jako Ancistrus sp. nie mają specjalnych wymagań co do składu wody w czasie tarła. Dobre wyniki uzyskuje się zarówno przy bardzo miękkiej i kwaśnej o 2°n oraz pH 5,5 (1) jak i przy twardej o 36,50°n i pH 7,7 (10). Temperatura powinna być jednak podniesiona do 25-27°C.
Akwarium do tarła powinno mieć pojemność około 100 l. Na dnie można umieścić piasek lub żwir. Wyposażenie techniczne to termoregulator i filtr zewnętrzny. Niektórzy hodowcy nie stosują w ogóle podłoża, umieszczając na dnie doniczkę z roślinami. Dalsze wyposażenie zbiornika to kawałek rurki drenowej lub rury z PCV. Rura powinna być do dna przyklejona lub jakoś inaczej umocowana. Jeśli nie mamy stosownej rury, można wykonać schronienie z kamieni odpowiednio ułożonych lub sklejonych. Pozostaje jeszcze włożenie do akwarium fragmentów korzeni. Do tak przygotowanego zbiornika przenosimy parę ryb. Samiec szybko kryje się w rurze, opuszczając ją tylko w czasie żerowania. Samica znajduje schronienie wśród korzeni. Ryby powinny być intensywnie karmione. Do tarła przystępują dopiero po tygodniu lub nawet po dłuższym okresie czasu. Na gotowość do tarła wskazuje zachowanie się samca, polegające na dokładnym oczyszczeniu wnętrza rury. Te zabiegi trwają przez kilka dni. Na próby pomocy przy tych czynnościach ze strony samicy samiec reaguje agresywnością (10). Na głowie samca w tym czasie można zaobserwować krwiste nabrzmienie w kształcie litery „Y” (2, 7). Po omówionych przygotowaniach dochodzi do złożenia ikry przez samicę. Zanim samica wpłynie do rury, ucieka przez dłuższy czas przed samcem (4), co nie jest jednak regułą (10). Ikra koloru żółtego, złożona zostaje w postaci bryłki i przyklejona wewnątrz rury. Teraz samicę można odłowić. Samiec zapłodnią ikrę i nie opuszcza wnętrza rury, leżąc na ikrze i poruszając płetwami brzusznymi dla spowodowania wymiany wody. Mimo, że regułą jest udział jednej samicy w tarle to jednak zdarzają się wypadki kiedy tarło odbywa się przy udziale dwóch samic, które kolejno składają ikrę w odstępie kilkudniowym.
Przy temperaturze wody 27°C wylęg następuje po 4-5 dniach. W czasie wylęgu larw samiec intensywnie porusza płetwami (6). Dzięki obecności na głowach lepkich gruczołów (gruczoły cementowe) larwy przyklejają się do górnej powierzchni wnętrza rury i zwisają ogonkami w dół. Woreczek żółtkowy larw jest duży i ma kolor pomarańczowy. W jego ściance znajduje się bogata sieć naczyń krwionośnych, dzięki czemu stanowi on larwalny narząd oddechowy. Ruchy ogona wiszących larw oraz ruchy płetw samca powodują lepszą cyrkulację wody. Na skutek tego larwy nie cierpią na niedobór tlenu. Zanim larwy przekształcą się w małe rybki można obserwować określone zmiany w ich budowie, a więc wykształcenie pyska i wieczka skrzelowego oraz płetw. W skórze pojawia się barwnik koloru brązowego. Doskonali się też oko. Woreczek żółtkowy zostaje wchłonięty. Wydaje się, że zmiany dotyczące budowy skrzel i wieczka skrzelowego zachodzą w ciągu 5 dni od wylęgu, po tym okresie bowiem, larwy spoczywają już na dnie rury co wskazuje na to, że mają sprawniejszy aparat oddechowy. Po dalszych 4-ch dniach rybki opuszczają rurę i rozpływają się po akwarium w poszukiwaniu pokarmu. Narybek przyjmuje od pierwszego dnia pokarm roślinny. Należy zadbać aby pożywienie było możliwie jak najbardziej urozmaicone. Po tygodniu można uzupełniać dietę poprzez dodatek pokarmu zwierzęcego. Ryby intensywnie karmione w trzecim miesiącu osiągają długość około 3 cm.
Kolejne tarła ponawiane są mniej więcej co 6 tygodni. Płodność przeciętna wynosi 60-70, maksymalna 400 ziaren ikry.
Na zakończenie należy podkreślić, że Ancistrus sp. potrafi najskuteczniej ze wszystkich znanych gatunków ryb zwalczać glony, zjada nawet sinice. Nie jest w stanie spożyć jedynie bardzo starych i twardych glonów porastających szyby, a zawierających okrzemki i długich ramienic z rodzaju Chara czy Nitella. Dostateczna ilość pokarmu roślinnego jest również czynnikiem przyśpieszającym tarło (8). Praca niniejsza została przygotowana na podstawie skromnych obserwacji własnych oraz podanej niżej literatury
Literatura:
Borkowski A., Bemerkungen iiber einen Harnischwels aus der Gattung Ancistrus, „Aquarien Terrarien”, z. 4:1980, s. 133-141.
Bialas U., Seltsames Verhalten von Ancislrus spec, „Aquarien Terrarien”, z. 1:1980, s. 15.
Franke H. J., Ein algenfressender Antennenwels. Ancistrus spec, „Aquarien Terrarien”, z. 7:178, o 240-245.
Franke H. J., Breeding the Algae-Ealing Bristle-Nose, „Tropical Fish Hobbyist”, nr 3:1980, s. 54-62.
Frey H, Welse und andere Sonderlinge, Neuman Verlag, Lefpzig 1974, s. 27-54
Franz A., Zur Zucht von Ancistrus spec, „Aquarien Terrarien”, z. 7:1980, s. 231
Kiwel F. Zum seltsamen Verhlten von Ancistrus spec, „Aquarien Terrarien”, z. 7:1980, s. 231
Lohnisky K., Ancistrus multispinnis a Plecostomus ponctatus mało znamisumecci, „Akvarium a terarium”, R. 19:1976, z. 5, s. 149.
Peters R., Zur Zucht von Anclstrus speo., „Aquarien Terrarien”, z. 11:1979, s. 373.
Risto R., Einiges iiber den algeniressenden Antenenweis, „Aquarien Terrarien”, z. 3,:1980, s. 97.