Proporczykowiec z Kap Lopez Aphyosemion australe (Rachow, 1921)
Proporczykowiec z Kap Lopez (Aphyosemion australe) występuje w Gabonie i Ludowej Republice Kongo, gdzie zamieszkuje przybrzeżne mokradła. Ryba ta należy do rodziny karpieńcowatych (Cyprinodontidae). Do Europy sprowadzona została w 1913 r. Proporczykowiec z Kap Lopez oznacza się dobrze zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Samce są jaskrawo ubarwione; podstawowym kolorem jest brunatno-pomarańczowy, na którym rozrzucone są nieregularne czerwono-brunatne plamki. Przy oświetleniu poziomym boki ciała połyskują niebieskawo. Płetwy grzbietowa, odbytowa i ogonowa mają silnie wydłużone oraz jaśniejsze końce. Całe ciało jest walcowate i wysmukłe. Samiczki mają podobny kształt, lecz płetwy są bezbarwne i okrągłe. Podstawowym kolorem jest żółto-zielony, na który rozrzucone są brunatno-czerwone plamki. Gdy rybki są podniecone barwy stają się bardziej intensywne, a ciało pokrywa się ciemniejszymi plamami. Proporczykowce dorastają do 6 cm długości. Usposobienie mają zgodne i spokojne. Tylko przy zbyt dużym zagęszczeniu rybek dochodzi do walk. Można je hodować z innymi, drobnymi i spokojnymi rybami. Akwarium powinno być niezbyt wysokie, dość dobrze zarośnięte (pożądane rośliny pływające) i nieoświetlone bezpośrednim silnym światłem słonecznym. Woda miękka lub bardzo miękka z dodatkiem garbników i soli kuchennej (1 łyżeczka na 10l wody), temperatura 20-24°C, pH 6,0-7,5. Pomimo, że rybki doskonale żyją w dość znacznym zakresie temperatur i pH, są jednak wrażliwe ne gwałtowne zmiany tych czynników. Pokarm wyłącznie żywy – szczególnie cenne są drobne owady. Rozwielitki i oczliki zjadane są mniej chętnie. Mogą jednak stanowić uzupełnienie podstawowego pokarmu składającego się z rureczników, doniczkowców, drobnych owadów i młodego narybku. Rozmnażanie proporczykowców jest łatwe, chociaż nie uzyskuje się licznego narybku. Wodę do tarła przygotowujemy w następujący sposób: bierzemy 1l wody destylowanej, z której 1/3 przegotujemy z torfem, mieszamy z pozostałością tak aby całość miała kolor lekko żołtawy. Następnie dodajemy 2 g soli kuchennej. Wodę nalewamy do szklanego naczynia (np. 3 l słój) do poziomu 5-7 cm. Powierzchnię wody pokrywamy w połowie kłębkami wgłębki (Riccia). Temperatura powinna wynosić 22-24°C, a naczynie musi być przykryte szybą.
Aphyosemion australe Fot. H. Kilka
Do tak przygotowanego zbiornika tarliskowego wpuszczamy parę dorosłych rybek, Dobór pary nie odgrywa większej roli. Trzeba jednak pamiętać, że proporczykowce trą się tylko w pewnych okresach. Gotowość ryb do tarła można z łatwością zaobserwować w zbiorniku hodowlanym, ponieważ rybki zaczynają po prostu składać ikrę na pływających roślinach przeciskając się parami między nimi. Para tarlaków powinna przebywać w zbiorniku tarliskowym przez 10 dni. Po tym czasie ryby wyławiamy, a na wgłębce pozostaje 40-100 ziaren ikry. Ma ona postać przezroczystych, lepkich kulek o średnicy około 1 mm. Wylęg rozpoczyna się wkrótce po wyłowieniu rodziców i trwa nadal przez około 10-14 dni. Młode są początkowo bardzo małe i słabe. Leżą przeważnie na dnie lub przebywają wewnątrz kłębków wgłębki. Zaraz po wykluciu karmimy je pierwotniakami. Narybek początkowo rośnie wolno i bardzo nierównomiernie. Z chwilą gdy osiągnie odpowiednią wielkość można do pokarmu dodać roztarte na miazgę rureczniki. Wychów większej liczby narybku jest bardzo trudny, tak, że z jednego tarła uzyskuje się 20-50 rybek. Młode przenosimy do większego akwarium gdy osiągną ok. 5 mm długości. Rosną już wtedy znacznie szybciej. Przy wychowie narybku należy raz w tygodniu wymieniać część wody na świeżą, przy czym nie musi to być woda destylowana. Okresowe odświeżanie wody odnosi się również do ryb dorosłych, lecz wystarczy przeprowadzać je co 1-2 miesiące. Ryby dorosłe żyją w dobrych warunkach do 3 lat. Proporczykowce wykazują cały szereg przystosowań do życia w okresowo przesychających zbiornikach wodnych. Tak np. ikra jest bardzo odporna na wysychanie (do 2 godz. na powietrzu) a w temperaturze powyżej 28°C rozwój jej zostaje wstrzymany. Ciekawa biologia, możliwość hodowli w niewielkich zbiornikach i piękny wygląd czynią z nich doskonały obiekt hodowlany dla miłośników o zacięciu przyrodniczym.